Lidokaina to powszechny składnik leków do miejscowego znieczulenia. Zastosować ją można m.in. w formie aerozolu, sprayu czy żelu. Poznaj najważniejsze wskazania do stosowania lidokainy, a także możliwe skutki uboczne.
W trakcie swojego życia człowieka ma do czynienia z różnymi rodzajami bólu o zróżnicowanym natężeniu. Niektóre z nich można skutecznie łagodzić, stosując odpowiedni środek znieczulający. Lidokaina pomaga uśmierzyć wiele dolegliwości bólowych. Jak w przypadku każdej substancji medycznej, również w kontekście lidokainy mogą pojawiać się reakcje niepożądane, a w związku z tym przeciwwskazania do stosowania tego środka. Dowiedz się, jaką rolę odgrywa w leczeniu bólu i w jakich przypadkach najczęściej znajduje zastosowanie. Czy właściwości znieczulające to jej jedyne zalety? Sprawdź!
Czym jest lidokaina? Jak działa ten środek znieczulający?
Lidokaina jako pochodna amidowa to lek wykazujący właściwości miejscowo znieczulające. Te szczególne właściwości wynikają w obecności w niej trzech atomów węgla. Jej działanie znieczulające polega przede wszystkim na obniżaniu przepuszczalności błony komórkowej.
Jak powstaje ból?
Uczucie bólu to wynik przenoszenia odpowiednich bodźców do ośrodkowego układu nerwowego. Aby mogło do tego dojść, błona komórkowa poddana zostaje depolaryzacji, która z kolei spowodowana jest przez wzmożony napływ jonów sodu.
Wraz z docieraniem do mózgu kolejnych bodźców sensorycznych odczucie bólu wzrasta.
Lidokaina – działanie przeciwbólowe
Lidokaina to substancja, która zmniejsza ilość wspomnianych jonów sodowych w błonie. W wyniku jej działania neurony zostają zablokowane, przewodzenie impulsów nerwowych wstrzymane, a uczucie bólu zmniejszone lub zupełnie wyeliminowane.
W jakiej formie stosowanie lidokainy jest skuteczne?
Jako znieczulający miejscowo związek chemiczny ta substancja jest słabo rozpuszczalna w wodzie. Najczęściej więc występuje w postaci soli i zwykle jest to chlorowodorek lidokainy – o wiele trwalszy niż jej czysta postać.
- Lidokaina w postaci żelu lub sprayu często zalecana jest osobom zawodowo związanym ze sportem.
- Jako roztwór wykorzystuje się ją w celu znieczulenia w gabinetach stomatologicznych. Jeśli aplikowana jest właśnie jako roztwór do wstrzykiwań, może występować sama lub w połączeniu z adrenaliną lub noradrenaliną.
- Lidokaina dostępna jest także jako składnik niektórych tabletek do ssania o działaniu znieczulającym.
- Jeśli stosuje się środek jako krem albo maść, konieczne jest wykorzystanie w tym celu opatrunku okluzyjnego. Zwiększa on przenikanie substancji w głąb skóry, dzięki czemu znieczulenie jest efektywniejsze. Jest to szczególnie przydatne w przypadku bezpośredniego wkłucia lub przy zabiegach w ramach medycyny estetycznej.
Wskazania do stosowania lidokainy. Kiedy zdecydować się na znieczulenie?
Substancja ta odpowiada często za łagodzenie bólu w okresie okołooperacyjnym, zwłaszcza tuż przed planowanym zabiegiem. Co ciekawe, ze względu na swoje właściwości środek ten bywa niekiedy stosowany przeciwarytmicznie, przy zaburzeniach rytmu serca.
Zastosowanie lidokainy obejmuje jednak przede wszystkim:
- ból gardła;
- ból ucha;
- ból w wyniku ząbkowania, czyli wyżynania się mlecznych zębów;
- ukąszenia;
- użądlenia;
- leczenie ran.
Lidokaina stosowana jest tak chętnie z uwagi na szybkość działania. Skutki jej aplikacji można odczuć już po kilku minutach.
Podanie lidokainy przy poszczególnych zabiegach
W przypadku zastosowania podczas operacji substancja ta wpływa na zmniejszenie ilości leków przeciwbólowych przyjmowanych doustnie. Podawana przy mniej inwazyjnych zabiegach lidokaina znieczula wybrane fragmenty tkanki podskórnej albo zmniejsza ból w trakcie nakłuwania skóry.
Z tej formy znieczulania korzystają także laryngolodzy podczas badań. Lidokainę nakłada się na rurki wkładane do nosa czy gardła. Popularna jest również wśród stomatologów – pacjentowi aplikuje się środek (zwykle w postaci żelu lub aerozolu), który szybko znieczula dziąsło.
Działanie miejscowo znieczulające codzienne dolegliwości
Dopuszcza się stosowanie lidokainy jako środka łagodzącego już odczuwany ból. Z tego powodu leki czy preparaty z jej zawartością można znaleźć w każdej aptece. Mogą to być aerozole, plastry czy żele. Wówczas środek aplikuje się zewnętrznie, np. bezpośrednio na wybrane miejsce na skórze. Można go stosować zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci.
Przeciwwskazania do stosowania oraz reakcje lidokainy z innymi lekami
Tak jak w przypadku każdego innego leku, w trakcie korzystania z lidokainy należy zachować ostrożność.
- Nie może być stosowana przy znieczuleniu osób z alergią na leki o budowie amidowej.
- Przeciwwskazaniem są też zaburzenia pracy węzła zatokowego oraz ryzyko dostania się lidokainy bezpośrednio do ucha.
- Nadczynność tarczycy czy różnego rodzaju schorzenia serca także wykluczają możliwość bezpiecznego stosowania lidokainy.
Interakcja lidokainy z innymi substancjami
Nie zaleca się łączenia substancji z innymi lekami o działaniu znieczulającym, ponieważ może to wywołać wspólne reakcje toksyczne. Przykładowo jeśli razem z omawianym środkiem przyjmuje się cymetydynę lub beta-adrenolityki, metabolizm lidokainy może zostać zahamowany, a jej działanie wzmożone. Z kolei preparaty z fenytoiną ten metabolizm przyspieszają, więc siła działania substancji spada.
Jak widać, w wyniku stosowania lidokainy z innymi środkami może dojść do licznych interakcji, niekoniecznie korzystnych dla ludzkiego organizmu. W związku z tym aplikacja roztworu do iniekcji powinna przebiegać pod kontrolą lekarza.
Lidokaina a działania niepożądane
W przypadku lidokainy skutki uboczne wynikające z jej zażywania występują raczej rzadko – w większości preparatów dostępnych w aptekach stężenie substancji jest stosunkowo niskie. Zazwyczaj reakcje niepożądane stanowią skutek jej przedawkowania.
Do ewentualnych skutków zewnętrznego stosowania jej w nadmiarze zalicza się m.in.:
- obrzęk;
- świąd;
- rumień;
- zaburzenia czucia wokół ust.
Należy zaznaczyć, że lidokainę uznano za środek bezpieczny dla dzieci i niemowląt.
Jakie skutki uboczne może powodować lidokaina?
Jeśli chodzi o uboczne reakcje w ramach funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, do najważniejszych należą:
- dezorientacja;
- niepokój;
- zawrotu głowy;
- drgawki;
- zamglone widzenie;
- szumy w uszach;
- euforia;
- drętwienie języka i ust.
Jeśli substancja aplikowana jest donaczyniowo, mogą wystąpić:
- spadek ciśnienia krwi;
- zatrzymanie akcji serca;
- bradykardia;
- migotanie przedsionków serca.
Lidokaina a ciąża i laktacja oraz inne okoliczności
Nie dowiedziono, że lidokaina przenika do mleka matki karmiącej piersią w szkodliwej ilości, jednak każdy przypadek stosowania substancji w takich okolicznościach, jak również podczas ciąży, powinien zostać skonsultowany ze specjalistą. Wpływ substancji na prowadzenie pojazdów mechanicznych czy obsługę maszyn uzależniony jest od wielkości przyjętej dawki oraz typu przeprowadzanego zabiegu. Zaleca się, by nie podejmować tych czynności w ciągu 24 godzin od zakończenia zabiegu z zastosowaniem lidokainy.
Lidokaina jako środek do stosowania w jamie ustnej przy ząbkowaniu
Na rynku można znaleźć szereg preparatów z zawartością lidokainy, które przeznaczone są do stosowania u dzieci w okresie wyrzynania się zębów. Wykazuje bowiem działanie miejscowo znieczulające dziąsło, co ma przynieść małemu pacjentowi ulgę. Przeprowadzone w ostatnich latach badania dowiodły jednak, że właściwości tej substancji stosowane na błonę śluzową mogą także znieczulać gardło, a to z kolei rodzi ryzyko dławienia się. Opisano także przypadki związane z zaburzeniami neurologicznymi.
Jak dawkować lidokainę?
- W przypadku osoby dorosłej zalecana jednorazowa dawka substancji wynosi 200 mg pod warunkiem, że pacjent pozostaje w dobrym zdrowiu ogólnym i nie cierpi na żadne choroby współistniejące. Jest to ok. 4,5 mg na kilogram masy ciała.
- Dawka przeznaczona dla dzieci to z kolei maksymalnie 3 mg na 1 kg masy ciała.
Należy jednak pamiętać, że ostateczne dawkowanie musi zostać ustalone indywidualnie. Podczas znieczulania konieczna jest stała kontrola czynności życiowych pacjenta.
Lidokaina jest substancją szeroko wykorzystywaną w medycynie. Jej właściwości podczas znieczulenia miejscowego okazują się zbawienne w czasie wielu zabiegów chirurgicznych. Ogromną zaletą lidokainy jest szybkość jej działania, ponieważ efekty znieczulenia odczuwa się już niemal po kilku minutach po jej zażyciu lub aplikacji. Należy jednak pamiętać, że nieważne, czy substancję przyjmuje się w postaci pastylek do ssania, roztworu do wstrzykiwania czy żelu – za każdym razem powinno się to odbywać pod kontrolą lekarza lub po dokładnym przeczytaniu treści ulotki dołączonej do opakowania danego leku.
Zobacz też:
- Propofol to lek stosowany u pacjentów na oddziałach intensywnej terapii. Jak go dawkować i jakie są ku temu wskazania?
- Bravera Control – skład, zastosowanie, działania niepożądane
- Czym jest atropina i jakie przeciwwskazania obowiązują w jej stosowaniu? Poznaj zastosowanie atropiny
- Jak działa Bepanthen? Kiedy można go stosować? Czy jest bezpieczny dla dzieci? Substancje aktywne, dawkowanie
- Drotaweryna jest lekiem o działaniu rozkurczowym. Poznaj działanie jej substancji czynnej w formie tabletek powlekanych
- Espumisan – co to za lek? Działanie, zastosowanie, dawkowanie i potencjalne działanie niepożądane
- Gliceryna – roślinny składnik popularny w kosmetyce i przemyśle farmaceutycznym. Poznaj jej właściwości i zastosowanie!
- Nalokson – substancja przeciwdziałająca opioidom. Jak dokładnie działa chlorowodorek naloksonu jako roztwór?
