Układ nerwowy ma bardzo złożoną budowę. Dzięki sprawnemu funkcjonowaniu całego systemu nerwowego jesteśmy w stanie wykonywać wiele czynności bez zastanowienia. Dowiedz się, na czym polega działanie układu nerwowego u człowieka.
Układ nerwowy zaliczany jest do tzw. układów scalających. Jego poprawne funkcjonowanie wpływa na cały organizm ludziki. Posiada bardzo skomplikowaną i złożoną budowę, która tworzy sieć połączeń, umożliwiających odbieranie i przekazywanie informacji. Dobra kondycja układu nerwowego ma ogromne znaczenie dla zdrowia całego organizmu. Sprawdź, w jaki sposób nasz organizm przetwarza informacje z otoczenia.
Układ nerwowy – budowa i rola
Układ nerwowy zawiaduje pracą całego organizmu. Jego budowa jest skomplikowana, złożona z kilku ściśle ze sobą współpracujących podsystemów. Stworzony jest z tkanki glejowej i nerwowej. Potrafi przekazywać i rejestrować docierające do ciała bodźce, a następnie w odpowiedzi na nie wywoływać konkretne reakcje w ciele. Dzieli się na poszczególne części:
- ośrodkowy układ nerwowy – w jego skład wchodzi mózgowie i rdzeń kręgowy;
- obwodowy układ nerwowy – ściśle połączony z ośrodkowym układem nerwowym, dzieli się na układ somatyczny i autonomiczny (wegetatywny);
- w obrębie układu autonomicznego można dodatkowo wyróżnić część współczulną i przywspółczulną.
Ośrodkowy układ nerwowy
Centralny układ nerwowy zajmuje się odbieraniem, analizowaniem, a następnie przetwarzaniem informacji, które pochodzą zarówno ze środowiska zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Następnie przesyła informację do organów wykonawczych. Jego główne części – rdzeń kręgowy i mózg są ochraniane przez kości czaszki i kręgosłup. Rdzeń kręgowy ma zadanie przewodzenie impulsów nerwowych pomiędzy mózgowiem a obwodowym układem nerwowym. Mózgowie utrzymuje homeostazę w organizmie. Tutaj zachodzą procesy uczenia się, zapamiętywania, ale również inne tj. utrzymanie prawidłowej temperatury ciała, czynności serca i ciśnienia krwi.
Obwodowy układ nerwowy
Ta część układu nerwowego ma na celu przekazywanie informacji pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym a narządami. Zbudowany jest ze zwojów tworzących cześć współczulną i przywspółczulną oraz nerwów – rdzeniowych i czaszkowych. W jego obrębie można wymienić:
- układ somatyczny – jego rolą jest odbieranie sygnałów płynących ze środowiska zewnętrznego oraz reagowanie na konkretne bodźce, przekazuje informacje z narządów zmysłów do mięśni szkieletowych, zarządza pracą gruczołów skórnych;
- autonomiczny układ nerwowy – jest odpowiedzialny za prawidłową przemianę materii i funkcjonowanie narządów wewnętrznych, składa się z dwóch części – układu sympatycznego (współczulnego) i parasympatycznego (przywspółczulnego);
- nerwy będące częścią układu obwodowego noszą nazwę nerwów czuciowych, odbierają z otoczenia bodźce czuciowe poprzez zmysły.
Układ współczulny i przywspółczulny
Praca tych układów polega na ich przeciwstawnym działaniu. Układ współczulny pobudza pracę różnych narządów, wyciszając inne, a także wywołuje konkretną reakcję w sytuacjach stresowych. Z kolei układ przywspółczulny hamuję pracę narządów, które zostały postawione w stan gotowości w momencie reakcji na bodziec stresowy. Wycisza i tonizuje organizm.
Komórki nerwowe – działanie i budowa
Podstawową komórką układu nerwowego jest neuron. Ma on specyficzną, rozgałęzioną budowę, dzięki czemu może odbierać i przekazywać informacje. Składa się on z ciała komórki z jądrem, licznych wypustek zwanymi dendrytami oraz długiej wypustki, czyli aksonu. Akson odbiera informację z ciała komórki i przekazuje je dalej do innego neuronu lub bezpośrednio do narządu wykonawczego. U człowieka akson może mieć długość nawet 100 cm.
Jak dochodzi do przekazania informacji pomiędzy neuronami?
Neuron pokryty jest błoną komórkową, która jest zdolna do przewodzenia informacji w postaci impulsów elektrycznych. Impuls nerwowy wychwytywany jest przez wypustki, czyli dendryty, a następnie przebiega wzdłuż komórki, oraz poprzez akson kierowany jest dalej do innych neuronów, narządów lub gruczołów. Pomiędzy dendrytami znajduje się tzw. przestrzeń synaptyczna. W tym miejscu dochodzi do przekazywania informacji pomiędzy neuronami. Punkt, w którym akson jednego neuronu odbiera sygnał od drugiej komórki, nosi nazwę synapsy.
Ważną rolę w przekazywaniu impulsu w układzie nerwowym odgrywają tzw. neuroprzekaźniki. Są to związki chemiczne wychwytywane przez receptory dendrytów. Bez nich nie mogłoby dojść do prawidłowego przekazania bodźca. Do neuroprzekaźników należą substancje tj.:
- glutaminian;
- noradrenalina;
- dopamina;
- serotonina;
- acetylocholina;
- kwas GABA.
Choroby układu nerwowego
Układ nerwowy narażony jest na liczne choroby o charakterze wrodzonym lub nabytym. Niektóre dolegliwości ze strony układu nerwowego mogą być spowodowane urazami. Najczęstsze schorzenia to:
- choroby naczyniowe – udar niedokrwienny, udar krwotoczny;
- padaczka;
- migrenowe bóle głowy;
- zaburzenia otępienne – choroba Alzheimera, otępienie czołowo-skroniowe;
- stwardnienie rozsiane;
- choroby układu nerwowo-mięśniowego – miopatia, neuropatia, rdzeniowy zanik mięśni;
- choroba Parkinsona;
- zespół Tourette’a
- choroby infekcyjne – zapalenie opon mózgowych, ropniak podtwardówkowy;
- urazy głowy – wstrząśnienie mózgu, krwiaki mózgu;
- nowotwory;
- choroby psychiczne – depresja, choroba dwubiegunowa, schizofrenia.
Niepokojące objawy ze strony układu nerwowego
Diagnostyka chorób układu nerwowego stanowi spore wyzwanie. Złożoność procesów i funkcji układu nerwowego sprawia, że swoim przebiegiem mogą dawać bardzo zróżnicowane symptomy chorobowe. Objawy, które mogą niepokoić to:
- bóle i zawroty głowy;
- zaburzenia widzenia;
- zaburzenia czynności ruchowych;
- problemy ze snem;
- zaburzenia równowagi;
- kłopoty z mową;
- zaburzenia węchu i smaku;
- problemy z koncentracją i uwagą;
- parestezje – mrowienie, drętwienie, zmienne odczucia cieplne, uczucie przechodzenia prądu przez ciało.
Leczeniem tego typu chorób zajmuje się neurolog. W razie wystąpienia niepokojących objawów należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który może zlecić dodatkowe badania. Konsultacja u lekarza neurologa wymaga specjalistycznego skierowania od lekarza pierwszego kontaktu.
Czynniki mające wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego
Układ nerwowy wpływa na pracę wielu istotnych narządów w ludzkim ciele. Jego kondycja jest niezwykle istotna i może mieć związek ze stanem psychicznym. Profilaktyka chorób polega przede wszystkim na:
- zapewnieniu odpowiedniej diety, bogatej w witaminy z grupy B, cynk, magnez czy kwasy omega-3;
- wystarczającej ilości wypoczynku nocnego, który powinien wynosić 7–8 godzin na dobę, w czasie snu dochodzi do regeneracji i wyciszenia układu nerwowego, niedobór snu może mieć groźne konsekwencje;
- unikanie stresu oraz umiejętność radzenia sobie z nim poprzez różnego rodzaju ćwiczenia i techniki oddechowe;
- wysiłek fizyczny – odgrywa ogromną rolę w zachowaniu prawidłowego funkcjonowania całego organizmu, jest najlepszym sposobem na wyciszenie umysłu i pozbycie się nadmiaru stresu;
- unikanie używek – używki takie jak narkotyki czy alkohol zaburzają pracę układu nerwowego, spowalniają lub nadmiernie przyspieszają pracę obwodowego układu nerwowego, prowadzą do uzależnień psychicznych i fizycznych.
Coraz częściej mówi się znaczącej roli relaksacji, jogi czy wykorzystaniu technik mindfulness. Takie aktywności i techniki w dużym stopniu pomagają w wielu problemach natury psychicznej oraz schorzeniach neurologicznych. Przyczyniają się do obniżenia poziomu stresu w organizmie, wyciszenia oraz podniesienia jakości życia.
Układ nerwowy jest bardzo złożony. Od jego prawidłowej pracy zależy ogólna kondycja organizmu. Zaburzenia nerwowe prowadzą do wielu chorób i obniżenia jakości życia. Czynniki, które wspomagają pracę układu nerwowego to przede wszystkim higieniczny tryb życia, unikanie używek, oraz dbanie regularny wysiłek fizyczny i sen. Taki tryb życia zapewnia skoordynowaną i prawidłową pracę wszystkich układ w ciele ludzkim.
Zobacz też:
- Ośrodkowy układ nerwowy – budowa i funkcje OUN. Poznaj anatomię oraz częste choroby układu nerwowego!
- Układ hormonalny człowieka – budowa i działanie poszczególnych gruczołów układu dokrewnego
- Badanie neurologiczne – jak wygląda wizyta u lekarza neurologa i na czym polega badanie?
- Układ pokarmowy – budowa, funkcje, najczęstsze choroby. Jak działa układ trawienny człowieka?
- Czym jest Neurovit? Dawkowanie, stosowanie i przeciwwskazania leku przeciwbólowego na układ nerwowy
- Niedobór witaminy B – objawy. Jakie produkty muszą znaleźć się w twojej diecie, by uniknąć skutków jej braku?
- Zmysły człowieka – rola i funkcjonowanie w ludzkim ciele
- Rola noradrenaliny w organizmie człowieka – jak działa ten neuroprzekaźnik? Czym różni się noradrenalina od adrenaliny?
