Jednym z poważniejszych i niestety częstych schorzeń serca jest blok przedsionkowo-komorowy. Pacjent doświadcza wówczas bardzo niespecyficznych objawów, które może zrzucić na karb zmęczenia. Jak rozpoznać, że doszło do zaburzenia pracy serca? Jak je wykryć i jak leczyć? Aby się dowiedzieć, czytaj dalej.
Płynna praca serca jest możliwa dzięki współpracy układu nerwowego i mięśniowego. W rezultacie organ ten bezustannie pompuje krew, dostarczając tlen do wszystkich komórek ciała. Mięsień sercowy ma zdolność do kurczenia się i rozkurczania dzięki potencjałom czynnościowym, które mają swój początek w tzw. rozruszniku serca, czyli węźle zatokowo-przedsionkowym. Dalej impuls przenoszony jest na węzeł przedsionkowo-komorowy i pęczek Hisa. Czasami jednak dochodzi do sytuacji patologicznej, kiedy to pojawiają się zaburzenia przewodnictwa impulsów elektrycznych między przedsionkami a komorami serca. W konsekwencji rytm serca spowalnia. Blok serca można wykryć za pomocy urządzenia o nazwie elektrokardiograf (EKG).
Blok przedsionkowo-komorowy — przyczyny
Z blokiem przedsionkowo-komorowym mamy do czynienia, gdy dojdzie do opóźnienia lub całkowitego przerwania przekazywania impulsów między przedsionkami a komorami. Jego przyczyny mogą być wrodzone lub nabyte w ciągu życia osobniczego. Schorzenie to występuje przede wszystkim u młodych, mocno wytrenowanych (czy nawet przetrenowanych) osób. Pojawia się także w trakcie snu, na skutek bradykardii, czyli spowolnienia akcji serca.
Przyczynami wrodzonymi mogą być:
- choroby nerwowo-mięśniowe,
- konflikt serologiczny w łonie matki,
- wrodzone wady serca.
Przyczynami nabytymi mogą być:
- wady zastawki aortalnej,
- niedokrwienia lub zwłóknienia,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- choroby reumatyczne,
- sarkoidoza,
- infekcyjne zapalenie wsierdzia,
- zawał serca,
- wysokie stężenie potasu we krwi,
- długotrwałego przyjmowania beta-adernolityków, glikozydów naparstnicy,
- niedoczynność tarczycy,
- mocznicy.
Lekarz może rozpoznać blok przedsionkowo-komorowy za pomocą prostego badania EKG. Prawidłowy zapis rozpoczyna się od załamka P, który odpowiada skurczowi przedsionków. Po każdym z nich na taśmie pojawia się zespół QRS odpowiadający skurczom komór serca. W warunkach patologicznych układ przewodzący serca nie działa w sposób prawidłowy, a samo uszkodzenie dotyczy najczęściej węzła przedsionkowo-komorowego. Jeżeli załamków P jest więcej niż zespołów QRS, może to świadczyć o stanie chorobowym i wymaga dalszej diagnostyki.
Rodzaje bloków przedsionkowo-komorowych
Wyróżnia się trzy rodzaje bloków przedsionkowo-komorowych:
- blok I stopnia — impulsy elektryczne rozprzestrzeniają się z przedsionków do komór w znacznie wolniejszym tempie. Odstęp PQ powinien wówczas wynosić więcej niż 200 milisekund,
- blok II stopnia — w jego przebiegu, nie wszystkie sygnały pobudzające trafiają z przedsionków do komór. W obrębie tego rodzaju zaburzenia rytmu serca wyróżnia się jeszcze dwa podtypy: blok Mobitz I (odstęp PQ ulega wydłużeniu i w pewnym momencie nie pojawia się zespół QRS ) i blok Mobitz II (brak wydłużenia odstępu PQ, a po części załamków P nie pojawia się zespół QRS),
- blok III stopnia — najpoważniejszy rodzaj zaburzenia pobudzenia rytmu. Impulsy elektrycznie zupełnie nie docierają do komór serca. Przedsionki kurczą się i rozkurczają w szybkim tempie, natomiast komory bardzo wolno.
Blok przedsionkowo-komorowy — objawy
Zaburzenia przewodzenia impulsów nerwowych w układzie bodźco-przewodzącym dają na ogół bardzo niespecyficzne objawy. Przebieg choroby uzależniony jest jednak od wieku i ogólnej kondycji fizycznej pacjenta. Nie mniejsze znaczenie ma także styl życia, w tym aktywność fizyczna. Co ciekawe, blok typu I na ogół przebiega bezobjawowo. Diagnozuje się go najczęściej przez przypadek, wykonując badanie EKG.
W przypadku bloku II i wyższego stopnia mogą pojawić się:
- zawroty głowy,
- migotanie przedsionków,
- utrata przytomności,
- ból głowy,
- duszność,
- mroczki przed oczami,
- ograniczenie tolerancji wysiłku.
W skrajnych przypadkach może dojść nawet do zatrzymania krążenia krwi i zgonu. Częstotliwość czynności serca jest w tych przypadkach mniejsza niż 50 skurczów na minutę.
Zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego często są kojarzone z nerwicą, która daje bardzo podobne objawy. Lekarze czasami widzą powiązania pomiędzy tymi dwoma jednostkami chorobowymi.
Jak leczy się blok przedsionkowo-komorowy?
Nie każdy rodzaj bloku przedsionkowo-komorowego wymaga wdrożenia leczenia. Niemniej jednak każdy pacjent, u którego stwierdzono zaburzenie rytmu serca, powinien znajdować się pod stałą kontrolą lekarza kardiologa. Najważniejszym czynnikiem jest jednak ustalenie, jaka jest pierwotna przyczyna pojawienia się bloku przedsionkowo-komorowego i dążenie do jej usunięcia. Czasami konieczne jest leczenie choroby przewlekłej, a czasami wystarczy jedynie odstawić źle dobrane leki lub wyrównać zaburzenia elektrolitowe.
W bardzo poważnych przypadkach, głównie dotyczy to bloku III stopnia, pozostaje wszczepić pacjentowi stymulator, który pozwoli na zachowanie ciągłości przewodnictwa elektrycznego pomiędzy przedsionkami a komorami.
Czas leczenia uzależniony jest od kilku czynników. Najważniejszym z nich jest oczywiście rodzaj zdiagnozowanego bloku. Równie ważny jest wiek pacjenta i ogólny stan jego zdrowia, w tym fakt występowania chorób współistniejących. Wiele zależy również od tego, w którym momencie dojdzie do rozpoznania zaburzenia. Jeżeli trwało ono latami, a diagnoza przyszła w późniejszym wieku, leczenie może okazać się nieco trudniejsze.
Blok przedsionkowo-komorowy jest stanem zagrożenia życia i zdrowia. Ponieważ jego objawy mogą być mylone z innymi schorzeniami, diagnostykę zaburzenia przewodzenia bodźców należy potwierdzić za pomocą badań EKG. W zależności od decyzji lekarza pacjent może rozpocząć skuteczne leczenie farmakologiczne lub pozostaje mu wszczepienie stymulatora. Ze względu na to, że schorzenie może nie dawać żadnych objawów, konieczne jest systematyczne wykonywanie badań profilaktycznych.
Zobacz też:
- Blok lewej odnogi pęczka Hisa – co to jest i czy wymaga leczenia?
- LBBB — blok lewej odnogi pęczka Hisa
- RBBB — blok prawej odnogi pęczka Hisa
- Beta-blokery – wskazania i skutki uboczne leków beta-blokerów. Czym są leki beta-adrenolityczne?
- Czym jest tachykardia – przyczyny, objawy i leczenie częstoskurczu. Kiedy przyspieszone bicie serca jest groźne dla zdrowia?
- Migotanie przedsionków – najważniejsze informacje
- Fenazolina – zastosowanie, dawkowanie, skutki niepożądane. Co warto wiedzieć o tym leku?
- Migotanie komór — zaburzenie pracy serca zagrażające życiu
