Spośród wszystkich zaburzeń rytmu serca migotanie przedsionków diagnozuje się najczęściej. Ten typ arytmii. objawia się silnym kołataniem serca i może skutkować udarem. Jak rozpoznać migotanie przedsionków i zapobiegać niepełnosprawności lub śmierci pacjenta?
Impulsy sterujące pracą mięśnia sercowego zazwyczaj pochodzą z węzła zatokowego. Istnieją dwa dodatkowe „naturalne rozruszniki”. Pod wpływem wielu czynników może dojść do tachykardii – gwałtownego przyspieszenia częstotliwości bicia serca i zmian źródła impulsów. Migotanie przedsionków ma niemiarowy charakter, a tempo skurczów wzrasta do 350–600, a czasami nawet 700 uderzeń na minutę. Tak szybki rytm serca grozi m.in. udarem niedokrwiennym mózgu, zaburzeniami poznawczymi, zatorem płucnym oraz zawałem mięśnia sercowego. Podczas pierwszej fazy stosuje się leczenie przeciwkrzepliwe, w dalszej kolejności (w zależności od stanu pacjenta) ablację, kardiowersję lub w ostateczności zabiegi chirurgiczne. Każdorazowo należy skonsultować się z lekarzem Kardiologiem, aby przeprowadził on diagnozę oraz wprowadził niezbędne leczenie: https://www.supramed.pl/kardiologia/
Migotanie przedsionków to najczęściej występująca arytmia serca
Szacuje się, że przypadłość dotyka 1–2% populacji, a więcej przypadków pojawia się u mężczyzn niż u kobiet. Zwykle zmagają się z nią osoby, u których w wyniku przewlekłej choroby doszło do uszkodzeń mięśnia sercowego. W Polsce, według różnych szacunków, z AF (ang. atrial fibrillation) i nieregularnym biciem serca zmaga się ok. 600–700 tysięcy pacjentów. Do głównych czynników ryzyka związanych z migotaniem przedsionków zalicza się następujące schorzenia:
- nadciśnienie tętnicze;
- niewydolność i choroby niedokrwienne serca;
- wady zastawkowe;
- cukrzyca;
- otyłość.
Niemiarowa praca przedsionków powoduje zaleganie krwi i niedotlenienie organizmu. W konsekwencji dochodzi do tworzenia się skrzeplin, niewydolności serca i udaru. Ryzyko wystąpienia migotania przedsionków wzrasta wraz z wiekiem. Podstawowym sposobem badania częstości rytmu komór serca jest elektrokardiograf. Na podstawie zapisu EKG lekarz jest w stanie rozpoznać rodzaj arytmii i wdrożyć odpowiednie zalecenia.
4 podstawowe rodzaje migotania przedsionków. Typy AF
Dokładna klasyfikacja przypadku zależy m.in. od częstotliwości bicia serca, czasu trwania nieprawidłowości oraz efektywności poszczególnych metod leczenia. Jeżeli mięsień sercowy uderza rytmicznie, w tempie 100–250 razy na minutę, diagnozuje się częstoskurcz przedsionkowy. Natomiast miarowe tętno 250–350 uderzeń na minutę określa się jako trzepotanie przedsionków. Z kolei migotanie przedsionków występuje w poniższych wariantach:
- Napadowe migotanie przedsionków – pojawia się i ustępuje samoistnie lub po leczeniu. Trwa do 7 dni, najczęściej krócej niż 2 doby. Nazywa się je również okresowym migotaniem przedsionków.
- Ciągłe migotanie przedsionków – czasami określane także mianem przetrwałego. Nieprawidłowości nie ustępują samoistnie, tylko po leczeniu. Okres występowania objawów utrzymuje się powyżej 7 dni.
- Przetrwałe długo trwające migotanie przedsionków – wymaga znacznie dłuższego leczenia, trwającego co najmniej rok.
- Utrwalone migotanie przedsionków – nawraca systematycznie, a terapia nie przynosi trwałych rezultatów. W takich okolicznościach pacjent musi dostosować swój tryb życia i regularnie przeprowadzać kontrole lekarskie. Z powtarzającymi się napadami migotania przedsionków można funkcjonować pod warunkiem leczenia farmakologicznego, ukierunkowanego na zapobieganie najpoważniejszym powikłaniom.
Czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo migotania przedsionków
Procesy starzenia, wrodzone wady serca, predyspozycje genetyczne, niezdrowe nawyki, nadciśnienie tętnicze i choroby współistniejące to tylko część spośród czynników, które mogą prowadzić do dysfunkcji czynności serca. Arytmie mogą być także skutkiem leczenia innych dolegliwości – zwłaszcza zabiegów kardiochirurgicznych, takich jak założenie by-passów (czyli pomostowanie aortalno-wieńcowe). Wśród przyczyn migotania przedsionków najczęściej wymienia się następujące uwarunkowania:
- nadczynność tarczycy;
- niezbilansowana dieta – nieprawidłowości elektrolitowe, wynikające ze zbyt niskiego poziomu potasu, magnezu i innych składników mineralnych we krwi;
- choroby skutkujące niewydolnością płuc (nadciśnienie płucne, np. zatorowość płucna);
- operacje płuc i przełyku;
- guzy chromochłonne;
- używki – kawa/kofeina, papierosy, alkohol, narkotyki, dopalacze;
- zatrucie tlenkiem węgla;
- sarkoidoza;
- skrobiawica;
- udar mózgu spowodowany krwotokiem podpajęczynówkowym (np. w wyniku urazu lub pęknięcia tętniaka);
- inne choroby serca i układu sercowo-naczyniowego – zapalenie osierdzia, kardiomiopatia; nowotwory w pobliżu ścian przedsionków, choroby wieńcowe, zapalenie mięśnia sercowego.
Migotanie przedsionków jest arytmią wyjątkowo często diagnozowaną u pacjentów z chronicznym przemęczeniem. Grupa fińskich badaczy wykazała, że szczególnie narażone na nieregularne tętno i obniżenie wydolności serca są osoby, które pracują w wymiarze przekraczającym 55 godzin tygodniowo. Z kolei w ok. 20–40% przypadków AF, głównie w odmianie napadowej, nie udaje się wskazać przyczyn z całkowitą pewnością (migotanie idiopatyczne).
Najczęstsze objawy migotania przedsionków u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca
Niektórzy pacjenci w ogóle nie odczuwają żadnych zmian lub nie zwracają na nie uwagi. Nieprawidłowy sposób pracy serca u konkretnej osoby może objawiać się nieco innymi drogami niż u innych. Nie istnieje stały zestaw symptomów, które występowałyby w każdym przypadku – zdarzają się nawet przebiegi bezobjawowe. Do pełnego rozpoznania potrzeba wyników z EKG. O migotaniu przedsionków mogą świadczyć przede wszystkim:
- kołatanie serca;
- duszności;
- nadmierna potliwość;
- zmęczenie;
- zawroty głowy;
- omdlenie.
Jeżeli czynności i ćwiczenia, które wcześniej pacjentowi nie sprawiały odczuwalnych trudności, zaczęły wymagać znacznego wysiłku fizycznego, to niepokojący sygnał. U osób z migotaniem przedsionków można czasami zaobserwować objawy nietypowe. Na przykład napadowy kaszel albo problemy z przełykaniem. Niektórzy zgłaszają także dzwonienie i szumy w uszach. Część pacjentów z migotaniem przedsionków zgłasza się do lekarza, podejrzewając spadek ciśnienia tętniczego oraz dziwne uczucie niepokoju.
Powikłania – migotanie przedsionków a ryzyko udaru mózgu i niewydolności serca
Brak reakcji i zlekceważenie nawet najdrobniejszych symptomów ma znacznie poważniejsze konsekwencje niż przesadna drobiazgowość. Kiedy regularne skurcze przedsionków serca przechodzą w arytmiczne drżenie i migotanie, spada wydajność komór i całego układu sercowo-naczyniowego. Serce pompuje mniej krwi, tworzą się zakrzepy. U chorych z migotaniem przedsionków może dochodzić do:
- niedokrwiennego udaru mózgu;
- zawału mięśnia sercowego;
- zatorów płucnych i tętniczych.
Jeżeli kończy się na utracie przytomności i obniżeniu zdolności poznawczych, pacjent może mówić o szczęściu w nieszczęściu. Powikłania po migotaniu przedsionków prowadzą nawet do zgonu – niekoniecznie natychmiastowego. 60% osób z udarami umiera ok. rok po tym, jak wystąpiły u nich objawy ogniskowe i doszło do obumarcia części komórek mózgowych.
Leczenie migotania przedsionków. Kardiowersja przywracająca rytm zatokowy
Z uwagi na ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych, w pierwszej kolejności pacjentom podaje się leki przeciwkrzepliwe. Do oceny efektywności leczenia przeciwzakrzepowego służy wskaźnik INR. W uproszczeniu można powiedzieć, że im wyższa jego wartość, tym mniejsza gęstość krwi – optymalny poziom INR ustala lekarz prowadzący. W sytuacji zagrożenia życia pacjenta duże znaczenie ma także przywrócenie prawidłowego rytmu serca za pomocą kardiowersji elektrycznej. Impulsy elektryczne stosuje się nie wcześniej, niż 48 godzin po migotaniu przedsionków.
Inne zabiegi i procedury postępowania z pacjentami w migotaniu przedsionków
Istnieją preparaty, którymi można kontrolować i zwalniać tempo pracy mięśnia sercowego. Leki antyarytmiczne oddziałują na komory oraz sposób uderzeń serca, ale nie są w stanie samodzielnie powstrzymać migotania przedsionków. Do neutralizacji (przez odizolowanie lub destrukcję) obszarów serca, które zanurzają rytm zatokowy, służą zabiegi ablacji – najczęściej z użyciem ciepła, zimna lub elektronicznego stymulatora. W ostateczności przeprowadza się operacje chirurgiczne, nawet na otwartym sercu.
Migotanie przedsionków jest najczęściej występującym typem arytmii. Powikłania mają bardzo poważne konsekwencje, mimo że w niektórych przypadkach migotanie przebiega bez jakichkolwiek objawów. Dlatego po stwierdzeniu czynników ryzyka u pacjenta warto skierować go na badania EKG. Czasami lekarze zlecają wariant holterowski, polegający na stałym monitorowaniu pracy serca przez 24 godziny. Dawkowanie i rodzaj leków zależą m.in. od częstotliwości migotania przedsionków u danego pacjenta.
Artykuł przygotowany we współpracy z kliniką lekarzy specjalistów Supramed.pl
Zobacz też:
- Migotanie przedsionków – najważniejsze informacje
- Migotanie komór — zaburzenie pracy serca zagrażające życiu
- Czym jest tachykardia – przyczyny, objawy i leczenie częstoskurczu. Kiedy przyspieszone bicie serca jest groźne dla zdrowia?
- Blok przedsionkowo-komorowy — czym jest?
- Fenazolina – zastosowanie, dawkowanie, skutki niepożądane. Co warto wiedzieć o tym leku?
- Tachykardia zatokowa – czy częstoskurcz serca jest groźny dla zdrowia?
- Zaburzenia rytmu serca – jakie są objawy i przyczyny arytmii?
- Niewydolność serca – czym jest, jakie daje objawy i jak wygląda leczenie?
