Ból fantomowy neurogenny to jeden z bardziej nieoczywistych bólów odczuwanych po amputacjach. Pacjent odczuwa ból amputowanej kończyny, a nie kikuta, czyli pozostałej jej części. Ma uczucie, jakby bolała go część ciała, której już nie posiada. Taki ból może utrudniać życie nawet przez dwa lata po operacji. Jak rozpoznawać bóle fantomowe? Sprawdź!
Czym są bóle fantomowe?
Ból fantomowy to dość specyficzne, ale i powszechne zjawisko, które medycyna zna od wieków. Odczuwany jest najczęściej po usunięciu kończyny lub jej części. Dotyczyć może również piersi, zęba, oka, a nawet niektórych wewnętrznych organów. Warto wiedzieć, że ból fantomowy pojawia się niezależnie od tego, czy część ciała amputowano mechanicznie, czy usunięto ją, ponieważ uszkodziły ją choroby takie jak cukrzyca, czy nowotwór.
Powstawanie bólu fantomowego
Powstanie bólu fantomowego można wyjaśnić w łatwy sposób. Mózg pacjenta pamięta ból towarzyszący życiu z uszkodzoną kończyną i nawet po jej usunięciu odczuwa go w ten sam sposób. Taka pamięć bólowa towarzyszy pacjentowi już po amputacji, a jego mózg nie do końca rozumie, że nie ma już amputowanej części ciała. Czeka go nie lada wyzwanie, by mógł znów odpowiednio funkcjonować.
Czy ból fantomowy dotyczy jedynie kończyn?
Ból fantomowy to ból pooperacyjny. Wyróżnia się bóle fantomowe różnych części ciała – na przykład ból fantomowy zęba. Boleć mogą również niektóre usunięte organy wewnętrzne. Taki ból może dotyczyć też tylko części kończyny – boleć mogą, na przykład, amputowane opuszki palców.
Skąd biorą się bóle fantomowe po operacji?
Po amputacji kończyny możesz czuć się tak, jakby wciąż cię bolała. Odczuwanie bólu fantomowego to dość złożone zjawisko. Wiąże się bowiem z tym, że mózg musi się zreorganizować i zaakceptować zmiany w strukturach, które przesyłają do niego bodźce. Brak bodźców z amputowanej części ciała może wprowadzić zamieszanie w układzie nerwowym. Ból ten powodują również uszkodzenia zakończeń nerwowych. Bóle fantomowe po amputacji są silniejsze, jeśli przed operacją kończyna lub inna część ciała bolała.
Jaki ból odczuwa się po utracie części ciała?
Bóle fantomowe po amputacji kończyny odczuwane są w różnorodny sposób. Pacjenci mogą odczuwać go bardzo wyraźnie lub delikatnie.
Bóle fantomowe – rodzaje:
- kłucie;
- pieczenie;
- elektryzujący ból;
- strzelający;
- miażdżący.
Ból fantomowy może utrudniać życie po operacji. Dlatego że najczęściej pojawia się późnym wieczorem lub w nocy – wtedy też przyjmuje największą intensywność. Część pacjentów bóle fantomowe odczuwa natomiast nieustannie.
Bóle fantomowe – jak leczyć?
Lekarze od wieków zastanawiali się, jak zwalczać bóle fantomowe. Okazuje się bowiem, że tradycyjne leki na bóle fantomowe nie działają. Leczenie jest więc bardziej złożone i wymaga wielokierunkowego działania. Do niedawna dolegliwości te leczono skojarzonymi lekami przeciwbólowymi lub antydepresantami. W trakcie leczenia można również wypróbować akupunkturę lub ćwiczenia i masaże. Rehabilitacja jest jak najbardziej wskazana, by pacjent jak najszybciej wrócił do formy i nauczył się żyć bez amputowanej części ciała.
Ból fantomowy – leczenie
To, jak pacjent reaguje na utratę części ciała, ma również wpływ na odczuwanie bólu fantomowego. Często utrata kończyny lub innej części ciała jest powodem depresji, uczucia bezsensowności życia, a nawet stanów lękowych. W takich przypadkach do leczenia bólów fantomowych włączana jest psychoterapia.
Odczuwasz bóle fantomowe? Lustro może pomóc!
Jedną z najskuteczniejszych metod leczenia bólu fantomowego jest terapia lustrzana. Pacjentowi pokazuje się odbicie lustrzane w taki sposób, by widział odbicie zdrowych kończyn zamiast amputowanych. W ten sposób mózg widzi i przede wszystkim zapamiętuje, że obie kończyny są zdrowe, a nasz układ nerwowy uczy się, że amputowana część ciała już nie boli. Metodę tę wymyślił prof. Vilayanur S. Ramachandran. Nie nadaje się ona do leczenia osób, które straciły obie kończyny.
Nowoczesne metody leczenia bólu fantomowego
W przypadku obustronnej amputacji do leczenia bólu fantomowego wykorzystuje się najnowsze technologie. Poprzez symulację komputerową próbuje się wytworzyć hologram utraconych obu kończyn. Wszystko po to, by mózg zaczął odbierać je jako zdrowe. Często jest to najskuteczniejsza metoda leczenia bólu. Gdy już mózg zapamięta, że kończynom nic nie dolega, przestanie wysyłać sygnały bólowe.
Trening odwrócony
Kolejną nowoczesną metodą leczenia bólu fantomowego jest tak zwany trening odwrócony, czyli reverse training. Polega on na nauce poruszania protezą kończyny za pomocą impulsów nerwowych z przeciwległej półkuli mózgowej. Tak, by pacjent, który stracił prawą nogę, nauczył się nią poruszać za pomocą lewej półkuli mózgu. Przejmowanie kontroli nad neuroprotezą wymaga czasu, jednak jest to metoda bardzo przydatna. Pacjent nie tylko uczy się panowania nad ruchem protezami, ale również pozbywa się bólu fantomowego.
Bóle fantomowe – jakie leki stosować? Gdzie się leczyć?
Leczenie farmakologiczne jest dość trudne w przypadku bólu fantomowego, ponieważ pacjenta boli część ciała, której już fizycznie nie ma. Farmakoterapia wspomagana jest więc fizjoterapią, psychoterapią oraz leczeniem chirurgicznym.
Środki farmakologiczne
Podstawowymi środkami leczniczymi są leki z grupy opioidów. Są to bardzo silne leki przeciwbólowe. Z dobrym rezultatem, w szczególności stosowany jest metadon. Prócz niego pacjenci często przyjmują również kalcytoninę, a jeśli one nie pomagają, to ból fantomowy jest uśmierzany dzięki znieczuleniu miejscowemu, które podawane jest pacjentowi dożylnie.
Gdzie się udać po pomoc?
W Polsce mało jest aktualnie miejsc, w których można leczyć bóle fantomowe. Najbardziej znane jest Centrum Zdrowia w Krapkowicach – stosuje się tam przede wszystkim leczenie bólu fantomowego metodą lustrzaną. Leczenie takie odbywa się również w prywatnych gabinetach w Krakowie oraz Gdyni. Metoda lustrzana może jednak z powodzeniem być stosowana u pacjenta w domu. Wystarczy odpowiednio duże lustro, w którym pacjent będzie mógł obserwować amputowane części ciała.
Osoba, która straciła część ciała w wyniku amputacji, musi zmierzyć się z wieloma przeciwnościami. W pierwszych miesiącach ciężki do przeskoczenia jest już ból pooperacyjny. Dochodzi do tego również nauka życia bez amputowanej części ciała, depresja, stany lękowe, aż wreszcie bóle fantomowe. Dlatego opieka medyczna, która obejmuje pacjentów po amputacjach, powinna skupić się nie tylko na fizjoterapii, ale przede wszystkim na wsparciu psychologicznym i uśmierzaniu bólu. Nowoczesne metody leczenia bólu fantomowego, w połączeniu z dostępnością do protez, pozwalają pacjentom na szybki powrót do normalności.
Zobacz też:
- Dowiedz się, ile zwolnienia po amputacji palca możesz otrzymać?
- Co to jest ból neuropatyczny i jak się go leczy? Charakterystyka dolegliwości neuropatycznych
- Syndrom obcej ręki, czyli kiedy moja ręka nie należy do mnie – zaburzenie na granicy szaleństwa
- Ból szyi i karku – jak mu zapobiegać, w jaki sposób leczyć i kiedy udać się do fizjoterapeuty?
- Skala bólu Jak przebiega ocena natężenia bólu? Co warto widzieć o rodzajach bólu i pomiarach jego nasilenia?
- Jak złamać nogę? Wołanie o pomoc czy nowa moda wśród dzieci i młodzieży?
- Ból jąder – dotkliwy i uciążliwy męski problem
- Ból kości udowej przy biodrze – co robić, gdy boli?
