Zatorowość płucna polega na zamknięciu tętnicy płucnej i stanowi zagrożenie życia pacjenta. Ma ona mało charkaterystyczne objawy i może stać za nią wiele przyczyn. Diagnoza zatorowości może wymagać wielu badań. Zobacz, co należy wiedzieć o tej przypadłości oraz w jaki sposób się ją leczy!
Zatorowość płucna to choroba, która coraz częściej występuje w społeczeństwie. Jest to szczególnie widoczne wśród osób starszych. Śmiertelność szpitalna tej choroby waha się pomiędzy 4,4% a 10%. Najczęstszą przyczyną zatorowości płucnej jest skrzeplina. Znacznie rzadsza jest zatorowość wywołana innymi masami w świetle tętnic małego krążenia. Szacuje się, że zator tętnicy płucnej jest jedną z najczęstszych przyczyn hospitalizacji w Europie. W Polsce na tę chorobę zapada około 20 tysięcy ludzi rocznie. Sam wskaźnik zachorowalności zależy w dużym stopniu od wieku badanej populacji i wzrasta razem z nim. Najczęściej zatorowość płucna dotyczy osób po 40. roku życia.
Czym jest zatorowość płucna?
Zatorowość płucna to choroba, w której dochodzi do zamknięcia lub zwężenia światła tętnicy płucnej albo jej rozgałęzień. System naczyń krwionośnych w tej części ciała ma za zadanie doprowadzenie krwi z serca do płuc. Zatorowość płucna rzadko występuje sama, często połączona jest z chorobą zakrzepowo-zatorową. W tym wypadku często diagnozowana jest również zakrzepica żył głębokich, która dotyczy kończyn dolnych. Na chorobę tę cierpi około miliona osób na całym świecie i jest to jedna z najczęstszych przyczyn zgonów, ponieważ umiera na nią aż 7% chorujących, nawet mimo zastosowania pomocy medycznej.
Jakie są przyczyny zatorowości płucnej?
Zatorowość płucna bezpośrednio może zagrozić życiu chorego. W czasie jej trwania dochodzi do niedrożności tętnicy płucnej lub jej rozgałęzień. Powodem tego jest zwężenie lub całkowite zamknięcie tętnicy. Prowadzi to do stanu zagrożenia związanego z dysfunkcją płuc, które mogą nawet doznać martwicy. Główną przyczyną zablokowania tętnicy płucnej są skrzepy, które oderwane od skrzeplin powstały w kończynach dolnych lub splotach żylnych miednicy, razem z krwią docierają do płuc. Diagnozowano także przypadki, w których skrzepliny powstawały w górnych partiach ciała. Zatorowość płucna jest więc zwykle powiązana z zakrzepicą. Są także inne czynniki, które mogą wpłynąć na powstanie zatorowości, wśród nich można wymienić:
- powietrze, które przeniknęło do żył w trakcie cewnikowania;
- grudki tkanki tłuszczowej, które mogły przeniknąć do żył przy złamaniu kości;
- mikro oraz makroskopowe masy nowotworowe;
- ciała obce;
- kropelki płynu owodniowego, które mogły przeniknąć do żył w czasie porodu. U kobiety w ciąży musiałoby jednak wystąpić przedwczesne odklejenie łożyska.
Lekarze bardzo często nie są w stanie określić pochodzenia skrzepliny, która była odpowiedzialna za zatorowość płucną. Sama choroba może mieć kilka postaci, które w różnym stopniu zagrażają życiu pacjenta. Zagrożenie określane jest indywidualnie i brane jest pod uwagę ryzyko przedwczesnego zgonu. Zdiagnozowane mogą zostać:
- zatorowość dużego ryzyka, której śmiertelność wynosi aż 30%;
- zatorowość niskiego ryzyka, która dzieli się na zatorowość średniego oraz małego ryzyka. Śmiertelność dla zatorowości średniego ryzyka wynosi od 3 do 15%, przy zatorowości małego ryzyka jest mowa o śmiertelności wynoszącej mniej niż 1%.
Jakie są czynniki ryzyka przy zatorowości płucnej?
Najbardziej narażone na zatorowość płucną są osoby podatne również na zakrzepicę żylną. Czynniki ryzyka dla tych dwóch chorób są bardzo podobne. Wśród czynników ryzyka można wymienić tzw. triadę Virachowa, czyli:
- zwolnione tępo przepływu krwi, które pojawia się przy uciskaniu żył i unieruchomieniu kończyny;
- czynniki potęgujące aktywność układu krzepnięcia;
- uszkodzenia ścian naczyń, które powstaje przez mikrourazy w czasie interwencji chirurgicznej w obrębie kończyn dolnych.
Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia zatorowości płucnej mogą być także:
- otyłość;
- schorzenia układu krążenia, czyli zakrzepica, niewydolność krążenia, przebyty w przeszłości udar mózgu i zwiększona liczba płytek krwi;
- przebyty w przeszłości zator płucny;
- POChP;
- ciąża;
- połóg;
- antykoncepcja hormonalna;
- długotrwałe unieruchomienie;
- rekonwalescencja po urazach wielonarządowych;
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- choroba Leśniowskiego-Crohna.
Objawy zatorowości płucnej
Przy zatorowości płucnej mamy do czynienia z szeregiem objawów, ale nie wszystkie one są jednoznaczne. Zatorowość daje następujące objawy:
- ból w klatce piersiowej, pacjenci opisują, że nasila się on podczas wdechu;
- duszność, której często towarzyszy sinica;
- szybsza praca serca;
- suchy kaszel, dochodzi do niego krwioplucie, jeżeli doszło do zawału płuca;
- przyspieszony oddech;
- omdlenia i utrata przytomności, a w stanie ostrym może dojść nawet do zatrzymania krążenia;
- poty;
- gorączka;
- uczucie lęku.
Jeżeli zdiagnozowano wcześniej zakrzepicę żylną, to zatorowość może być połączona z bólem oraz obrzękiem łydki. W przypadku pojawienia się objawów wskazujących na zatorowość płucną należy jak najszybciej wezwać lekarza, w innym wypadku sytuacja może zakończyć się zgonem. Są przypadki zatorów, które nie dają objawów, takie sytuacje bardzo często kończą się śmiercią. Nasilenie objawów zatoru jest zależne od tego, jak bardzo zostało zatkane łożysko tętnicy płucnej. Szczególnie narażone są osoby z niewydolnością układu sercowego, ponieważ w ich przypadku ryzyko zgonu wzrasta. Objawy u ludzi młodych, którzy nie mają problemów z układem krążenia, objawy są bardzo łagodne.
Zatorowość płucna – diagnozowanie
Przy diagnozie konieczne będzie przeprowadzenie szeregu badań, oto one:
- badania przedmiotowego;
- badania podmiotowego;
- stężenia dimeru D, którego wysoki poziom oznacza wzmożoną aktywność procesów krzepnięcia;
- angiografia tomografii komputerowej, czyli badanie polegające na zobrazowaniu naczyń u osób z podejrzeniem zatorowości płucnej;
- scyntygrafia płuc, która ocenia ukrwienie tkanki płuc oraz to, czy wentylowanie ich jest prawidłowe. Szczególnie ważna jest u osób z anafilaksą, czyli silną reakcją alergiczną, po podaniu kontrastu;
- ultrasonografia uciskowa żył w kończynach dolnych, za pomocą której możliwe jest wykrycie zatorów, które wraz z krwią mogą trafić do naczyń w płucach. Jeżeli istnieją zmiany w obrębie kończyn dolnych, to prawie na pewno oznacza to zatorowość płucną;
- echokardiografia, dzięki niej można określić, czy doszło do przeciążenia ciśnieniowego prawej komory serca, można to także sprawdzić za pomocą ECHO serca.
Leczenie zatorowości jest zróżnicowane w zależności od tego, jak bardzo zaawansowana jest choroba. Jeżeli nie ma zagrożenia życia, to podawane są leki o działaniu przeciwkrzepliwym, w cięższych przypadkach stosuje się leki rozpuszczające skrzepliny, które podawane są dożylnie. Zdarza się też, że konieczna jest operacja, by usunąć zator.
Zatorowość płucna – leczenie
Jeżeli zatorowość nie daje powikłań i nie zagraża życiu pacjenta, to stosuje się leki przeciwkrzepliwe. Hamują one układ krzepnięcia. Na początku podawana jest heparyna drobnocząsteczkowa, która hamuje krzepnięcie, później pacjent dostaje leki doustne o podobnym działaniu. Lekarze cały czas monitorują stan pacjenta.
Część pacjentów wymaga leczenia trombolitycznego, które opiera się na zabiegach mających na celu rozpuszczenie skrzeplin za pomocą leku podawanego bezpośrednio do tętnicy płucnej. Ta metoda jest stosowana u osób, które są w stanie ciężkim, a heparyna nie przyniosła rezultatu. Leczenie trombolityczne jest metodą inwazyjną, która może nieść powikłania, dlatego stosuje się je tylko w wypadku zagrożenia życia pacjenta.
Jeżeli powyższe metody zawiodły, to zastosowane muszą zostać zabiegi chirurgiczne, które polegają na operacyjnym usunięciu skrzeplin z organizmu lub rozdrobnieniu ich za pomocą cewnika. Ta metoda wykonywana jest tylko przy całkowitej pewności, że zatorowość płucna występuje u pacjenta. Takie zabiegi wymagają krążenia pozaustrojowego i robi się je tylko w wysoce wyspecjalizowanych placówkach, które mają odpowiedni sprzęt oraz wykwalifikowany personel.
Zatorowość płucna to bardzo niebezpieczna choroba, która wymaga hospitalizacji pacjenta. W przypadku wystąpienia objawów należy bardzo szybko skontaktować się z lekarzem oraz wezwać pogotowie. Szybka reakcja może uratować życie chorego.
Zobacz też:
- Zator płucny – leczenie oraz diagnostyka zatorowości płucnej. Co warto wiedzieć o tej przypadłości?
- Ból płuc – czy płuca mogą boleć? Jak reagować na kłucie w płucach?
- Opłucna – diagnostyka, objawy i leczenie chorób opłucnowych
- Drenaż opłucnej – kiedy się go wykonuje i na czym polega zabieg?
- Wstrząs kardiogenny – jak go rozpoznać i leczyć?
- Co może oznaczać ból w klatce piersiowej przy oddychaniu? Błahy problem czy poważne schorzenie?
- Odbarczanie odmy prężnej i opłucnowej – kiedy jest potrzebne?
- Miażdżyca – czym jest i jak sobie z nią radzić?
