Tachykardia to stan, w którym tempo pracy serca przekracza 100 uderzeń na minutę. Częstoskurcz jest miarowym zjawiskiem w przeciwieństwie do arytmii mięśnia sercowego. Najczęściej stanowi reakcję fizjologiczną na określone bodźce. Sprawdź, w jakich przypadkach tachyarytmia świadczy o istotnych zaburzeniach rytmu serca!
Wysiłek fizyczny, stres, silne emocje, posiłki, przyjmowane substancje, starzenie się. To tylko część czynników, jakie powodują przyspieszenie akcji serca. Tachykardia wiąże się ze zmianą źródła impulsów elektrycznych odpowiedzialnych za skurcze. Przy normalnym rytmie pracy serca pochodzą one z węzła zatokowego. Częstoskurcz objawia się m.in. dusznościami, osłabieniem, bólem w klatce piersiowej oraz kołataniem serca. Do najgroźniejszych powikłań należą migotanie komór, migotanie przedsionków, udar mózgu, zawał i śmierć mięśnia sercowego. W leczeniu tachykardii wykorzystuje się głównie środki farmakologiczne, ablację termiczną oraz elektryczną kardiowersję spowalniającą bicie serca.
Co to jest tachyarytmia? Czym jest tachykardia? Definicja częstoskurczu serca
Wszystkie trzy określenia mają to samo znaczenie, a specjaliści używają ich zamiennie. W stanie spoczynku, u zdrowej osoby, serce bije od 60 do 100 razy w ciągu minuty. W większym tempie u kobiet w ciąży, jednak rytm serca i tak nie przekracza górnego limitu normy. Tachyarytmia, tachykardia i częstoskurcz oznaczają stan, w którym dochodzi do wzrostu częstości akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę.
Niekiedy taki stan rzeczy jest zdrowy i w pełni pożądany, np. podczas stanu zagrożenia albo przy uprawianiu sportu. Innym razem będzie to skutek choroby, działania substancji zewnętrznych albo rozwijających się patologii mięśnia serca. Dopiero badanie EKG może dać jasną odpowiedź na to, czy pacjent wymaga leczenia farmakologicznego lub innej terapii, czy też tachykardia danej osoby nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Należy obserwować reakcje organizmu, a wszelkie wątpliwości skonsultować z kardiologiem.
Jakie są tachyarytmie? 3 podstawowe rodzaje tachykardii
Typ częstoskurczu zależy od tego, skąd pochodzą impulsy wywołujące szybkie bicie serca. Głównym regulatorem tętna jest węzeł zatokowo-przedsionkowy, lecz to nie jedyne komórki, które mają taką możliwość. „Zapasowymi rozrusznikami” serca są ognisko w pęczku Hisa, który znajduje się między przedsionkami i komorami, a także elementy układu bodźcoprzewodzącego umiejscowione poniżej niego. 3 typy tachykardii to:
- tachykardia zatokowa;
- tachykardia nadkomorowa;
- tachykardia komorowa.
Łączy je m.in. wspólna częstotliwość pracy serca. W normalnej sytuacji dodatkowe źródła impulsów uderzają 30–40 razy na minutę. Kiedy dochodzi do tachykardii, poszczególne emitery sygnałów elektrycznych mogą zwiększyć rytm serca do 500, a nawet 600 uderzeń na minutę! Cechy charakterystyczne poszczególnych rodzajów tachyarytmii znajdziesz poniżej.
Tachykardia zatokowa
Impulsy sterujące częstotliwością bicia serca mają charakter fizjologiczny i pochodzą z podstawowego źródła. Zwiększona aktywność zatokowych komórek nerwowych wynika z naturalnej reakcji organizmu na bodźce zewnętrzne lub stan chorobowy. Bezpośrednią przyczyną tachykardii zatokowej jest działanie katecholamin, np. adrenaliny, dopaminy czy noradrenaliny. Zwiększenie ich stężenia następuje m.in. podczas:
- wysiłku fizycznego;
- silnego pobudzenia emocjonalnego;
- gorączki;
- niedokrwistości;
- rozwoju guza chłonnego nadnerczy;
- przyjmowania części leków;
- nadczynności tarczycy.
Tachykardia nadkomorowa
Impulsy sterujące pracą mięśnia sercowego pochodzą z pęczka Hisa. Skutkuje to nieskoordynowanymi skurczami przedsionków. Podczas częstoskurczu nadkomorowego często dochodzi do trzepotania przedsionków lub ich migotania. Serce bije wówczas odpowiednio do 300 lub od ok. 350 do ponad 600 razy na minutę. Trzepotanie jest rytmiczne, natomiast migotanie nieregularne. Ze względu na charakter rozchodzenia się impulsów elektrycznych wyróżnia się następujące tachyarytmie nadkomorowe:
- tachykardia AT – częstoskurcz przedsionkowy;
- tachykardia AVRT – nawracający częstoskurcz przedsionkowo-nawrotny;
- tachykardia AVNRT – nawracający częstoskurcz w węźle przedsionkowo-komorowym.
Tachykardia komorowa
Rytmem serca sterują komórki zlokalizowane w komorach serca, pod pęczkiem Hisa. Pojedyncze, dodatkowe pobudzenia mięśnia sercowego są stosunkowo niegroźnymi zaburzeniami. Poważne zagrożenie dla zdrowia i życia stwarza złożony częstoskurcz komorowy, inicjowany przez minimum 3 kolejne sygnały elektryczne – im ich więcej, tym silniejsza arytmia pracy serca. Uderzenia są nieskoordynowane, w wyniku migotania komór częstotliwość skurczów serca dochodzi do ok. 600 uderzeń na minutę.
Najczęstsze przyczyny tachykardii – co przyspiesza akcję serca?
Naturalny częstoskurcz pomaga organizmowi dopasować się do sytuacji i stanu, w którym się znajduje. Istnieje wiele czynników, które zwiększają częstotliwość czynności serca. Taka tachykardia stanowi odpowiedź na zwiększone zapotrzebowanie metaboliczne. Powodują ją:
- praca i zmęczenie fizyczne;
- stres;
- poczucie zagrożenia i stany lękowe;
- odwodnienie;
- zwiększone stężenie alkoholu, kofeiny lub nikotyny.
Przyspieszona praca serca wynika także z chorób współistniejących. Wówczas częstoskurcz może stanowić istotne przeciwwskazanie do przyjmowania leków na inne dolegliwości – np. niektórych antydepresantów. Tachykardię mogą wywołać:
- nadciśnienie tętnicze;
- nadczynność tarczycy;
- choroby niedokrwienne serca;
- niewydolność układu krążenia;
- stany pozawałowe;
- zatrucie pokarmowe;
- grypa;
- przeziębienie;
- u diabetyków – hipoglikemia.
Objawy tachykardii, diagnostyka. Jak rozpoznać częstoskurcz?
Kołatanie serca stanowi główny objaw tachykardii. Częstoskurczom niejednokrotnie towarzyszą dodatkowe symptomy, takie jak:
- zawroty głowy;
- ból w klatce piersiowej;
- duszności i inne problemy z oddychaniem;
- napady kaszlu;
- mroczki przed oczami;
- osłabienie mięśni.
Przy łagodnych objawach pacjent może samodzielnie wrócić do równowagi. Pomagają w tym spowolnienie i pogłębienie oddechu oraz ćwiczenia relaksacyjne. Osobom z chwilową tachykardią poleca się manewr Valsacy – wydmuchiwanie powietrza z płuc z zamkniętymi ustami i zaciśniętymi skrzydełkami nosa zwiększa napięcie nerwu błędnego. Podczas migotania komór sercowych i innych stanów zagrażających życiu konieczne jest udzielenie pierwszej pomocy. W pierwszej kolejności wykonuje się masaż serca (CPR) lub uderzenia pięścią w klatkę piersiową. W wielu miejscach publicznych znajdują się także proste w obsłudze defibrylatory AED.
Tachykardia – objawy częstoskurczu świadczące o poważniejszym problemie zdrowotnym
Silna i/lub długotrwała tachyartymia ma poważne konsekwencje. Może dojść m.in. do udaru, ustawicznego migotania przedsionków serca i całkowitego zatrzymania krążenia. Tachykardia jest groźna, gdy pojawia lub powtarza się bez żadnej wyraźnej, zewnętrznej przyczyny. Koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem, gdy:
- stan częstoskurczu utrzymywał się powyżej 5 minut;
- nasilają się duszności, ból i osłabienie;
- doszło do omdlenia.
Podstawowym narzędziem w dokładniejszej diagnostyce jest elektrokardiogram. EKG spoczynkowe pozwoli dobrać odpowiednie leczenie w sytuacji, kiedy zaburzenia pracy komór występują stale. Jeżeli objawy tachykardii i niewydolności serca pojawiają się epizodycznie, wykonuje się EKG metodą Holtera (monitorowanie rytmu serca przez 24 godziny) lub wszczepia się pacjentom pętlowy rejestrator.
Leczenie tachykardii. Środki dla pacjentów, którym serce bije za szybko
Do umiarowienia pracy serca stosuje się przede wszystkim beta-adrenolityki, blokery kanału wapniowego, digoksyny, glikozydy naparstnicy oraz inne leki antyarytmiczne. Część pacjentów przyjmuje je na stałe, pozostali wyłącznie w sytuacji nasilonego częstoskurczu. Jeżeli leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanej poprawy, do leczenia tachykardii włącza się kardiowersję lub defibrylację elektryczną. Pacjentom zagrożonym nawrotom częstoskurczów i arytmią wszczepia się kardiowertero-defibrylatory ICD pod skórę lub ablację. Zabieg polega na wprowadzeniu do serca specjalnych elektrod, które zlokalizują i zniszczą źródło tachyarytmii.
Leczenie częstoskurczu chorobowego to proces trudny i długotrwały. Specjaliści mocno podkreślają, jak istotna w całym procesie jest właściwa współpraca między lekarzami a pacjentem. Każdy przypadek ocenia się indywidualnie – z uwzględnieniem pełnego spektrum ryzyka, chorób współistniejących i możliwych interakcji pomiędzy terapiami, a także wieku. Nie zawsze tachykardia daje powód do poważnego niepokoju. W razie wątpliwości lub zmieniających się reakcji u pacjenta konieczne są specjalistyczne konsultacje z kardiologiem.
Zobacz też:
- Tachykardia zatokowa – czy częstoskurcz serca jest groźny dla zdrowia?
- Migotanie przedsionków – zaburzenia rytmu serca. Diagnozowanie arytmii, objawy i leczenie migotania przedsionków
- Migotanie przedsionków – najważniejsze informacje
- Prawidłowy puls – jak go osiągnąć i utrzymać?
- Migotanie komór — zaburzenie pracy serca zagrażające życiu
- Bradykardia – przyczyny, objawy, diagnostyka. Kiedy bradykardia wymaga leczenia?
- Asystolia – przyczyny, objawy i pierwsza pomoc przy nagłym zatrzymaniu krążenia krwi. Czy defibrylacja przywróci rytm serca?
- Magnez a niski puls – jak niedobór magnezu wpływa na układ krążenia?
