Kapnografia i kapnometria – zastosowanie diagnostyczne i ratunkowe

Kapnografia pomaga w monitorowaniu parametrów życiowych pacjenta w czasie cyklu oddechowego. Co to znaczy? Jakie ma skutki dla zdrowia chorego? Kiedy się ją stosuje? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w artykule.

Kapnografia – co to takiego?

Kapnografia zazwyczaj jest stosowana w trakcie intensywnej terapii pacjenta. Lekarz może kontrolować stan chorego za pomocą kapnografu, który monitoruje aktualne zmiany stężenia CO2 w organizmie pacjenta.Poza właściwościami alarmowymi kapnografia może uzupełniać funkcje diagnostyczne w okresie odzwyczajania pacjentów od respiratora, jednakże nie stanowi ona w pełni przekonującej metody oceny wentylacji.

Kapnometria i kapnografia

Kapnografia i kapnometria stanowią nieinwazyjny pomiar stężenia dwutlenku węgla. Wspólnie pozwalają na rejestrację zawartości CO2 w wydychanym przez chorego powietrzu. W efekcie specjaliści otrzymują dane dotyczące skuteczności wentylacji płuc oraz mogą wyciągnąć wnioski na temat jego stanu krążenia. Urządzenie, które mierzy i wyświetla aktualny stan stężenie dwutlenku węgla w organizmie pacjenta to kapnometr.

Pamiętaj ⚕️

Kapnometria, zważywszy na szybkość zastosowania i niewielkie rozmiary kapnometru częściej jest stosowana w ratownictwie medycznym, np. karetkach pogotowia. Natomiast kapnografia zazwyczaj jest wykorzystywana w trakcie intensywnej terapii.

Wykorzystanie kapnografii

Zaczniemy od wyjaśnienia różnicy pomiędzy wentylacją a natlenowaniem organizmu, bowiem jest to kluczowa kwestia dla zrozumienia tematu. Wentylacja polega na usuwaniu dwutlenku węgla z tkanek organizmu w celu pozbycia się efektów ubocznych procesów metabolicznych. Natomiast natlenowanie polega na transporcie tlenu z krwią do tkanek. Kapnometr prezentuje proces wentylacji, który jest szczególnie pomocny w przypadkach:

• resuscytacji – pozwala na potwierdzenie i monitorowanie rurki dotchawiczej i zmian w jej świetle;
• diagnostyki – pomaga w diagnozie m.in. zatoru płuc i hipertermii złośliwej;
• intensywnej terapii – umożliwia pomiar gazów anestetycznych obecnych w układzie oddechowym w przypadku znieczulenia za pomocą anestetyków wziewnych.

To zaledwie kilka przypadków zastosowania metody kapnografii w trakcie leczenia pacjenta.

Normy etCO2

Dwutlenek węgla jest związany z procesami metabolicznymi, układem krążenia i wentylacją. Dzięki kapnografii istnieje możliwość kontrolowania wartości stężenia CO2 w organizmie pacjenta, co w połączeniu z innymi dostępnymi parametrami pozwala na szybszą diagnozę i ocenę stanu zdrowia chorego. Doprecyzowując, dzięki takiemu monitoringowi można określać wartości końcowo-wydechowego CO2, czyli etCO2 (eng. – end tidal carbon dioxide). Prawidłowa wartość EtCO2 zawiera się w przedziale 35–45 mmHg (ta wartość stanowi normę kapnografu).

Krzywa kapnograficzna

Lekarz odczytuje dane kapnograficzne ze specjalistycznego urządzenia kapnografu nazywanego również kapnogramem, z którego może odczytać dane prezentowane za pomocą krzywej kapnograficznej. Prawidłowa krzywa przybiera swoisty kształt przypominający prostokąt.

Kapnogram składa się z kilku elementów:

• odcinek A–B – linia zerowa;
• odcinek B–C – wzrost CO2 po rozpoczęciu wydechu;
• odcinek C–D – faza plateau – kontynuacja wydechu;
• punkt D – punkt końcowo-wydechowy, czyli najwyższe stężenie dwutlenku węgla, które pojawia się na końcu wydechu,
• odcinek D–E – nagły spadek wartości dwutlenku węgla, tuż po rozpoczęciu wdechu. Stężenie dwutlenku węgla zaczyna się od zera, rośnie, a następnie do niego wraca.

Kapnograf – jak działa?

Kapnografy są jedną z obligatoryjnych części wyposażenia stanowiska anestezjologicznego do kontrolowania wymiany gazowej. Jego stosowanie w trakcie zabiegu pozwala na dokładniejszą diagnostykę poprzez ocenę kształtu krzywej kapnograficznej, np.:

• zanik krzywej do zera może oznaczać awarię urządzenia, rozłączenie kapnografu, całkowitą niedrożność stosowanej rurki intubacyjnej, zatrzymanie krążenia lub intubację przełyku;
• nagły spadek uprawdopodabnia: hipowolemię, wstrząs kardiogenny, zator tętnicy płucnej lub nieszczelność w układzie oddechowym, niecałkowitą drożność rurki dotchawiczej, nieszczelność w systemie zasysania w strumieniu bocznym;
• powolny spadek może świadczyć o zmniejszeniu temperatury ciała, spadku pojemności minutowej serca;
• nieustanny wzrost może oznaczać hiperwentylację, hipertermię, fragmentaryczną niedrożność dróg oddechowych, absorpcję CO2 w trakcie laparoskopii przy odmie brzusznej;
• spadek wykładniczy świadczy o znacznej utracie krwi i spadku ciśnienia tętniczego, zatrzymaniu akcji serca, zespole małego rzutu;
• niedyspozycja odcinka plateau może oznaczać patologie koordynacji mięśni, płytką anestezję, niewystarczającą wentylację albo blokadę mięśniowo-nerwową;
• brak wyraźnego odcinka plateau to prawdopodobnie skurcz dolnych oskrzeli;
• zerowanie w stadium oddechu może oznaczać sklejoną zastawkę w układzie oddechowym, nieprawidłowości w pracy pochłaniacza;
• delikatne, małe fale na podstawowym wykresie uprawdopodobniają oscylacje kardiogenne odpowiadające skurczowej dynamice mięśnia sercowego.

Podstawowe założenie pracy kapnografu oparte jest na zjawisku spektrofotometrii, czyli absorpcji promieniowania podczerwonego przez dwutlenek węgla. Przyrząd należy podłączyć do rurki intubacyjnej bądź układu respiratora. W trakcie stałej wentylacji efekt pomiaru ściśle koreluje z rzutem serca.

Kapnografia to jedno ze szczególnie istotnych narzędzi diagnostycznych w trakcie znieczulenia ogólnego pacjenta oraz intensywnej terapii. Razem z kapnometrią tworzą zgrany duet, który umożliwia lekarzom nieinwazyjny, dokładny pomiar i obserwację końcowo-wydechowego CO2. Dodatkowe korzyści płynące ze stosowania tych metod to stosunkowo niskie koszty korzystania, łatwa obsługa oraz brak ingerencji w organizm chorego.

---

Zobacz też:

• Kardiomonitor – monitor medyczny mierzący parametry życiowe
• Rurka krtaniowa: czym jest i jak wygląda jej wprowadzenie?
• Śpiączka hipometaboliczna – przyczyny, objawy leczenie
• Niewydolność oddechowa – jak rozpoznać niewydolność ostrą i przewlekłą? Objawy i leczenie niedotlenienia
• Udrażnianie dróg oddechowych i wentylacja – podstawowe techniki oraz przyrządy
• Rurka intubacyjna z mankietem czy bez? Czym jest rurka dotchawicza i w jakim celu się ją stosuje?
• Propofol to lek stosowany u pacjentów na oddziałach intensywnej terapii. Jak go dawkować i jakie są ku temu wskazania?
• Intubacja – czym jest? W jakich sytuacjach jest niezbędna?