Za zator płucny może odpowiadać wiele czynników. Jest to zamknięcie tętnicy płucnej, które może doprowadzić do śmierci pacjenta. Co warto wiedzieć o tej chorobie i jak się ją leczy? Tego dowiesz się po przeczytaniu artykułu!
Zator płucny to choroba, której śmiertelność dochodzi nawet do 10%, znacznie wzrasta ona u osób starszych. Choroba polega na zwężeniu lub zamknięciu tętnicy płucnej, prowadzi to do niedokrwienia i uszkodzenia płuc. Stan ten jest często związany z zakrzepicą żylną. Przy zakażeniu COVID-19 znacznie wzrasta ryzyko zakrzepów krwi, dlatego to właśnie zator jest częstą przyczyną śmierci u chorych. Wystąpienie zatorowości płucnej zagraża życiu, dlatego wymagana jest szybka diagnoza i leczenie. Zator płucny to jedna z najczęstszych przyczyn hospitalizacji. Rocznie w Polsce na tę chorobę zapada około 20 tysięcy osób. Najczęściej chorują ludzie starsi, aczkolwiek zator może pojawić się także u młodych pacjentów.
Czym jest zator płucny?
Zator płucny to zamknięcie lub zwężenie tętnicy płucnej, lub jej gałęzi przez materiał zakrzepowy. Upośledzenie przepływu krwi może doprowadzić do zatrzymania krążenia. Jest to poważne schorzenie, które bardzo trudno zdiagnozować, szczególnie podczas leczenia pozaszpitalnego. Jej objawy przypominają inne jednostki chorobowe. W leczeniu domowym nie ma możliwości wykonania specjalistycznych badań, przez co choroba ta wykazuje wysoką śmiertelność u chorych.
Zator płucny – jak powstaje?
Zator płucny nazywany jest również zatorowością płucną. Jest on bardzo często związany z zakrzepicą żył głębokich. W dolnych partiach ciała, a najczęściej w podudziach, powstają skrzepliny, które wraz z układem krwionośnym wędrują do serca oraz płuc, w których dochodzi do natlenienia krwi. Skrzepliny zaczynają tworzyć masę zatorową, która zwęża lub całkowicie zatyka tętnicę płucną.
Za zator płucny mogą odpowiadać także:
- masy nowotworowe;
- zatory tłuszczowe;
- ciała obce.
Jedną z przyczyn zatoru może być nawet powietrze, które dostało się do układu krwionośnego. Właściwie każda substancja, która dostała się do naczynia i powoduje problemy z drożnością, może doprowadzić do zatorowości płucnej.
Pojawienie się materiału zatorowego w tętnicy płucnej jest bardzo dużym problemem zarówno dla pacjenta, jak i zespołu ratownictwa medycznego. Skrzeplina może mieć różne objawy i być dużym zagrożeniem dla życia. Najlepszym działaniem jest szybkie podanie leków fibrynolitycznych, które poprawiają przepływ krwi w organizmie oraz jej natlenienie.
Zator płucny – jakie może wywołać powikłania?
Materiał zatorowy, jeżeli ulegnie rozszczepieniu, może zostać rozpuszczony przez lizyny. Jeśli jednak tak się nie stanie, to powikłaniem może być niedodma płuca, w której dochodzi do upośledzenia odprowadzania wydzieliny płucnej. Efektem tego może być zapalenie płuc lub w przypadku zakażonych skrzeplin – rozwojem ropnia. Jeżeli w zatorowości płucnej doszło też do niewydolności krążenia, to może dojść do zawału płuca, która oznacza zatrzymanie przepływu krwi w naczyniach krwionośnych. Jeżeli leczenie zostanie wdrożone wystarczająco wcześnie, to nie dojdzie do stanu zagrożenia życia. Specjalistyczna pomoc musi jednak nadejść bardzo szybko.
Zator płucny – objawy
Wśród najczęstszych objawów zatorowości płucnej można wymienić:
- bóle w klatce piersiowej, które można identyfikować jako długotrwały ucisk;
- duszności;
- bóle nad mostkiem;
- kaszel;
- krwioplucie;
- zasłabnięcie;
- gorączka.
W przypadku zakrzepicy żył głębokich, która jest przyczyną zatoru, występują objawy charakterystyczne dla tego schorzenia:
- opuchlizna;
- tkliwość kończyny;
- zaczerwienienie.
Zator płucny – diagnostyka
Rozpoznanie zatoru płucnego wymaga badań laboratoryjnych oraz obrazowych. Pierwszym badaniem jest zwykle rentgen płuc, dzięki któremu można zobaczyć, czy mięsień sercowy jest powiększony i czy doszło do niedodmy, obrzęku lub zawału płuca. Stosowana jest także angiografia TK, za której pomocą sprawdza się naczynia krwionośne. Badanie to nazywane jest także spiralną tomografią komputerową z podaniem kontrastu. Kolejnymi badaniami obrazowym są EKG oraz UKG.
Największe znaczenie w diagnozie ma jednak sprawdzenie stężenia fragmentów fibryny, czyli D-dimerów. Jeżeli wynik będzie prawidłowy, to nie doszło do procesu zakrzepowego. Jeżeli lekarz podejrzewa zatorowość płucną, to zleca czasami ultrasonografię dopplerowską. Jeżeli za jej pomocą zostanie wykryta zakrzepica żył dolnych, to oznacza, że może być ona przyczyną zatoru. Sam sposób leczenia zakrzepicy żył dolnych i zatorowości płucnej wymaga zupełnie innego sposobu leczenia.
Leczenie zatorowości płucnej
Zator płucny należy leczyć poprzez usunięcie przyczyny niedrożności krążenia płucnego. Należy dokonać rozpuszczenia masy zatorowej, stosując leki trombolityczne. Rozpuścić skrzeplinę można także poprzez obniżenie krzepliwości krwi za pomocą środków farmakologicznych. Duży zator może wymagać jednak interwencji chirurga, który dokona embolektomii, czyli otwarcia tętnicy w celu usunięcia zatoru. Na początku leczenia zwykle podawana jest heparyna, która hamuje krzepnięcie krwi.
Ultradźwięki i leki trombolityczne w leczeniu zatoru
W nowoczesnej medycynie używa się także połączenia leków trombolitycznych z ultradźwiękami. Leki podawane są bezpośrednio do skrzepliny, a ultradźwięki pozwalają obniżyć ich dawkę. Leczenie trombolityczne jest dosyć inwazyjne. W leczeniu z wykorzystaniem ultradźwięków wprowadza się cewnik wyposażony w sondę emitującą fale ultradźwiękowe poprzez żyłę udową. Później podawane są leki trombolityczne wprost do skrzepliny. Dzięki ultradźwiękom struktura skrzepliny jest bardziej rozluźniona, więc leki dużo łatwiej wnikają w jej wnętrze i rozpuszczają ją.
Leczenie chirurgiczne
Interwencja chirurgiczna wykonywana jest tylko wtedy, gdy nie ulega wątpliwości, że za stan pacjenta odpowiada zator płucny. Polega ona na rozdrobnieniu lub usunięciu skrzeplin za pomocą cewnika. Zabieg wymaga krążenia pozaustrojowego, dlatego wykonuje się go tylko i wyłącznie w wysoce wyspecjalizowanych klinikach, które mają na wyposażeniu odpowiedni sprzęt oraz wykwalifikowany personel.
Zator płucny – rokowania
Nieleczony zator płucny prowadzi do śmierci około 30% chorych. Odpowiednie rozpoznanie oraz szybko wprowadzone leczenie bardzo zmniejsza ryzyko śmierci. Ostra zatorowość może jednak prowadzić do przeciążenia prawej komory serca, co sprawia, że w tym wypadku śmiertelność sięga nawet 20% w leczeniu szpitalnym. Ryzyko zgonu w przypadku cewnikowania oraz podania leków trombolitycznych zmniejsza się do około 2%. Lekarze muszą być bardzo uważni nawet po zakończeniu leczenia, ponieważ zatorowość płucna wykazuje duże ryzyko nawrotu. Niektóre osoby mają uwarunkowania genetyczne do zaburzeń wykrzepiania.
Zator płucny – czynniki ryzyka
Można wymienić kilka czynników ryzyka, które zwiększają szansę na wystąpienie zatoru tętnicy płucnej:
- długotrwałe unieruchomienie, które ma miejsce po urazie lub operacji;
- żylna choroba zatorowo-zakrzepowa;
- żylaki;
- zapalenia żył;
- zespół antyfosfolipidowy, czyli choroba niezapalna tkanki łącznej, która związana jest z występowaniem przeciwciał antykardiolipinowych;
- uszkodzenia ścian naczyń, które mogą wystąpić w czasie interwencji chirurgicznej w obszarze kończyn dolnych.
Rzadziej czynnikami ryzyka są:
- otyłość;
- przebyty w przeszłości zator płucny;
- POChP;
- ciąża;
- połóg;
- antykoncepcja hormonalna;
- rekonwalescencja po urazach wielonarządowych;
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- choroba Leśniowskiego-Crohna.
Zator płucny a COVID-19
W okresie epidemii COVID-19 zatorowość płucna zaczęła występować znacznie częściej. SARS-Cov-2 ma wpływ na procesy krzepnięcia krwi. Zator wykrywany jest w tym przypadku najczęściej przy okazji badania metodą angiografii TK, która związana jest z nasileniem objawów infekcji układu oddechowego. Pacjenci z niskim poziomem D-dimerów we krwi są szczególnie narażeni na zator. Powikłania związane z zatorem żylnym są często spotykane u chorych na intensywnej terapii.
Eksperci medyczni twierdzą, że zatorowość występuje u około 14% zakażonych, którzy zostali przyjęci do szpitala. Wiele badań mówi jednak o tym, że aż 1 na 4 pacjentów przyjętych do szpitala z powodu COVID-19 cierpi na zatorowość. Szczepienie na COVID-19 w bardzo rzadkich przypadkach może wywołać zator, ale te nieliczne przypadki zostały stwierdzone tylko przy szczepieniu preparatami AstraZeneca i Johnson & Johnson.
Zator płucny to niebezpieczna choroba, której wykrycie w leczeniu pozaszpitalnym jest bardzo trudne. Szybka diagnoza ma tutaj ogromne znaczenie dla życia pacjenta.
Zobacz też:
- Zatorowość płucna – diagnostyka, leczenie i rokowania w zatorowości płucnej. Co warto wiedzieć o zatorze płucnym?
- Jak bolą płuca i o czym świadczy to odczucie?
- Opłucna – diagnostyka, objawy i leczenie chorób opłucnowych
- Drenaż opłucnej – kiedy się go wykonuje i na czym polega zabieg?
- Wstrząs kardiogenny – jak go rozpoznać i leczyć?
- Heparyna w lekach przeciwzakrzepowych i w terapii COVID-19. Kiedy podawać heparin i jakie są przeciwwskazania?
- Co może oznaczać ból w klatce piersiowej przy oddychaniu? Błahy problem czy poważne schorzenie?
- Ból płuc – czy płuca mogą boleć? Jak reagować na kłucie w płucach?
