Zapalenie otrzewnej stanowi bezpośredni stan zagrożenia życia. Może być wywołane przez różne czynniki. Pacjent z tym schorzeniem wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Sprawdź, jakie są objawy i przyczyny zapalenia jamy otrzewnej!
Otrzewna jest cienką, jałową błoną, która wyściela od środka całą jamę brzuszną. Kiedy do otrzewnej dostaną się bakterie, tworzy się w niej stan zapalny. Stan ten niesie ze sobą spore ryzyko i może prowadzić do zgonu pacjenta. Zapalenie otrzewnej wymaga pilnej i specjalistycznej reakcji, która umożliwi powrót do zdrowia. Przyczyny zapalenia otrzewnej mogą być różnorakie. Stan zapalny w obrębie jamy brzusznej charakteryzuje się bólem o silnym natężeniu. Dowiedz się, jakie są rodzaje zapalenia otrzewnej, jakie podłoże może mieć to schorzenie i jak przebiega leczenie stanu zapalnego!
Czym jest otrzewna?
Otrzewna jest cienką, gładką błoną surowiczą. Wyściela ściany jamy brzusznej i miednicy. Błona przylega do narządów wewnętrznych i podtrzymuje je. Narządy, które są pokryte przez otrzewną to m.in.:
- żołądek;
- jelito cienkie;
- wątroba;
- śledziona;
- wyrostek robaczkowy.
Dzięki zdolności do wydzielania niewielkich ilości płynu umożliwia niewielkie przesuwanie się narządów względem siebie. Błona jest bogato unerwiona i unaczyniona. Otrzewną dzielimy na dwa rodzaje:
- otrzewną ścienną (pokrywa ściany jamy brzusznej i miednicy);
- otrzewną trzewną (wyścieła narządy wewnętrzne).
Ograniczone zapalenie otrzewnej – stan zapalny w jamie brzusznej
Najłagodniejszą odmianą schorzenia błony jest ograniczone zapalenie otrzewnej. Dochodzi wtedy do zajęcia stanem zapalnym jedynie wielkiego obszaru jałowej błony. W takiej sytuacji zazwyczaj nie jest konieczne specjalistyczne leczenie. Opanowanie zakażenia i zatrzymanie procesu chorobowego jest możliwe dzięki naturalnym mechanizmom obronnym organizmu człowieka. Ograniczone zapalenie charakteryzuje się powstawaniem nacieków zapalnych wokół dotkniętych chorobą narządów. Najczęściej występującym skutkiem choroby jest:
- naciek okołowyrostkowy;
- naciek okołopęcherzykowy;
- ropień jamy brzusznej.
Rozlane zapalenie otrzewnej – perforacja ścian przewodu pokarmowego
Rozlane zapalenie otrzewnej jest dużo bardziej niebezpieczne. Niestety występuje znacznie częściej niż ograniczony stan zapalny. Jest groźnym powikłaniem ostrych i poważnych chorób jamy brzusznej i miednicy. Dochodzi wtedy do zajęcia stanem zapalnym całej błony. Dolegliwość może mieć podłoże zarówno w przedostaniu się do błony bakterii, jak i w chorobach żołądka, trzustki czy perforacji przewodu pokarmowego. W przypadku rozlanego stanu zapalnego konieczne jest szybkie wykonanie zabiegu operacyjnego.
Bakteryjne zapalenie otrzewnej – zakażenie jałowej błony
Najczęściej spotykanym rodzajem ze względu na czynnik wywołujący stan zapalny jest bakteryjne zapalenie otrzewnej. Błona w prawidłowych warunkach jest jałowa. Oznacza to, że nie zawiera bakterii i innych drobnoustrojów. Kiedy przedostaną się do niej bakterie, dochodzi do stanu zapalnego. Głównym mechanizmem odpowiedzialnym za zakażenie błony bakteriami jest przerwanie ciągłości przewodu pokarmowego (perforacja) lub skóry oraz stan zapalny narządów rodnych. Do zapalenia błony może dojść również przez żółć, sok trzustkowy, krew i sok żołądkowy. Wówczas mówimy o chemicznym zapaleniu otrzewnej.
Najczęstsze przyczyny wystąpienia zapalenia otrzewnej – zapalenie wyrostka robaczkowego
Najczęściej zapalenie otrzewnej wywoływane jest przez bakterie przedostające się do jamy otrzewnej. Jednak za stan zapalny w obrębie powłok brzucha odpowiedzialne mogą być również choroby, takie jak:
- ostre zapalenie wyrostka robaczkowego;
- przedziurawienie wrzodu trawiennego dwunastnicy;
- ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego;
- przedziurawienie wrzodu żołądka;
- ostre zapalenie trzustki;
- martwica jelita;
- uszkodzenie jelita grubego;
- ostre niedokrwienie jelit.
Przyczyna stanu zapalnego otrzewnej może leżeć również w urazach brzucha (pchnięcie nożem lub postrzał), marskości wątroby czy ciąży pozamacicznej.
Objawy zapalenia otrzewnej – jak pacjent reaguje na proces zapalny?
Głównym objawem zapalenia otrzewnej jest silny ból brzucha. Jest to tak zwany symptom stały, do którego mogą dołączyć inne objawy. Jakie dolegliwości mogą pojawić się w przypadku stanu zapalnego otrzewnej? Wśród najczęściej występujących objawów wyróżniamy:
- nudności;
- wymioty;
- zatrzymanie gazów i stolca;
- wysoka gorączka (nawet do 40 stopni C);
- zawroty głowy;
- spadek ciśnienia tętniczego;
- przyspieszenie tętna;
- bladość;
- suchy i matowy język.
Bardzo charakterystycznym objawem jest także napięcie powłok jamy brzusznej. Występuje w postaci twardego, napiętego brzucha (tak zwany deskowaty, ostry brzuch).
Rozpoznanie zapalenia otrzewnej – diagnostyka
Zapalenie otrzewnej to stan, który wymaga pilnej reakcji, ponieważ jest bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia. Wystąpienie każdego niepokojącego objawu powinno być sygnałem dla chorego, aby skonsultować się z lekarzem. Dolegliwość zazwyczaj rozpoznawana jest na podstawie badania klinicznego. Diagnoza stawiana jest z kolei na podstawie dokładnego wywiadu i przeprowadzonego badania brzucha. Dodatkowe badania mają wyłącznie znaczenie pomocnicze i pomagają ustalić źródło problemu, czyli przyczynę stanu zapalnego.
Badania dodatkowe
Przy wystąpieniu stanu zapalnego otrzewnej niezwykle ważne jest ustalenie przyczyny. Aby znaleźć winowajcę, powinno wykonać się przede wszystkim badania obrazowe, takie jak:
- zdjęcie RTG jamy brzusznej;
- USG jamy brzusznej;
- tomografię komputerową.
W rozpoznaniu stosuje się także badania laboratoryjne (morfologię, biochemię), które pozwolą ustalić, czy w organizmie toczy się proces zapalny oraz ustalić ogólny stan pacjenta. W przypadku kobiet w wieku rozrodczym wykonuje się badanie ginekologiczne. W niektórych sytuacjach konieczne jest nakłucie jamy brzusznej i pobranie płynu otrzewnego.
Jak wygląda leczenie zapalenia otrzewnej? Chirurgiczna interwencja lekarska
Najczęściej zapalenie otrzewnej wymaga leczenia w szpitalu. W znaczącej większości leczenie polega na zabiegu operacyjnym, podczas którego chirurg usunie źródło zakażenia. Często przeprowadza się również płukanie jamy otrzewnej i pozostawia się w niej dren. Po skończonej operacji wdraża się leczenie wspomagające, które polega na:
- żywieniu pozajelitowym;
- uzupełnianiu niedoborów elektrolitów i białka;
- antybiotykoterapii;
- leczeniu przeciwkrzepliwym;
- stosowaniu środków przeciwbólowych.
Zlikwidowanie przyczyny stanu zapalnego zazwyczaj pozwala na wygojenie się rany i ustąpienie dolegliwości.
Rokowania i powikłania – niewydolność narządów
Zapalenie otrzewnej wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia. Czas działa na niekorzyść pacjenta i może spowodować wystąpienie:
- wstrząsu;
- posocznicy (sepsy);
- ostrej niewydolności wielonarządowej.
Brak interwencji chirurgicznej może prowadzić do licznych powikłań. Wśród poważnych konsekwencji wyróżniamy również:
- zrosty wewnątrzotrzewnowe;
- niedrożność jelit.
Całkowicie nieleczony stan zapalny jest bezpośrednią przyczyną zgonu pacjenta. Dlatego tak ważne jest, aby jak najszybciej zgłosić się do lekarza i rozpocząć diagnostykę oraz leczenie.
Czy stan zapalny można wyleczyć domowymi sposobami?
Niestety zapalenie otrzewnej jest bardzo poważną dolegliwością. Stosowanie domowych metod może przynieść więcej szkody niż pożytku. Nie należy przyjmować środków rozkurczowych czy przeczyszczających, ponieważ mogą one doprowadzić do zamazania obrazu choroby, przez co właściwa diagnoza zostanie znacznie opóźniona. Zbyt późne wprowadzenie właściwego leczenia będzie obarczone ryzykiem niepowodzenia i licznymi powikłaniami.
Zapalenie otrzewnej należy do grupy ostrych stanów chirurgicznych, dlatego wymaga natychmiastowego przeprowadzenia zabiegu. Bez względu na rodzaj schorzenia i czynnik wywołujący zakażenie jest to dolegliwość bardzo poważna i niebezpieczna. W razie wystąpienia pierwszych objawów należy jak najszybciej udać się do lekarza, który przeprowadzi badania kliniczne i postawi właściwą diagnozę.
Zobacz też:
- Objaw Jaworskiego – o czym świadczy jego dodatni wynik?
- Objaw Murphyego – badanie stosowane w diagnozowaniu różnych chorób, na przykład ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego
- Zapalenie dziąseł – skąd się bierze i jak mu przeciwdziałać? Zwalcz stan zapalny szybko i sprawnie!
- Czym grozi perforacja jelita?
- Jakie są najczęstsze przyczyny bólu oczu i oczodołów?
- Uchyłek Meckela – wada jelita grubego, jego objawy i powikłania
- Leczenie kanałowe – nowoczesne metody leczenia
- Jak leczyć zapalenie ścięgna Achillesa?
