Mimo że tego pierwiastka nie potrzebujesz w swojej diecie zbyt wiele, nie należy nigdy o nim zapominać i pomijać go w swojej diecie. Zalecane dzienne spożycie cynku to około 8–13 mg dla osób dorosłych. Dla dzieci wynosi ono zaledwie 5 mg. W ciele magazynowane jest tylko 2–4 g tego pierwiastka, jednak ta mała ilość ma ogromny wpływ na cały organizm. Niedobór cynku może bowiem zaburzyć wzrost, dojrzewanie i rozwój dzieci. Dorosłym grozi natomiast uszkodzeniem układu nerwowego i wielu różnych narządów. Jak uniknąć ryzyka i uzupełniać ten składnik? Przeczytaj, by się dowiedzieć!
Rola cynku w organizmie
Cynk jest jednym z tzw. mikroelementów, czyli składników, których potrzeba tylko w niewielkich ilościach. To, że jest pierwiastkiem śladowym, nie oznacza jednak, że możesz go pomijać. Mikroelementy są niezbędne dla funkcjonowania organizmu. Pełnią też bardzo ważną funkcję w procesie dorastania, dojrzewania i rozwoju dzieci. Niedobór cynku może wyraźnie odbić się na zdrowiu dzieci i dorosłych.
Za jakie procesy odpowiada cynk?
Pierwiastek ten wchodzi w skład wielu różnych enzymów. Jest też bardzo istotny w procesie replikacji, transkrypcji, ekspresji i stabilizacji genów. Bierze udział w przemianie energetycznej białek, tłuszczów i węglowodanów. Pełni też istotną funkcję w układzie odpornościowym i stabilizuje masę ciała. Pomaga metabolizować alkohol i zmniejsza toksyczność metali ciężkich.
To jednak nie wszystko. Cynk zapewnia odpowiednią krzepliwość krwi. Wspomaga też działanie oczu i utrzymywanie prawidłowego pH w organizmie.
Niedobory cynku – przyczyny
Nieprawidłowo ułożona dieta jest tylko jednym elementem z całej listy potencjalnych przyczyn niedoboru cynku. Pozostałe czynniki, które mogą powodować jego braki (lub zaburzenia wchłanialności), to:
- zanieczyszczone środowisko;
- przewlekły stres;
- stosowanie różnego rodzaju używek (szczególnie alkoholu);
- spożywanie wysoko przetworzonego jedzenia;
- choroby przewodu pokarmowego (szczególnie jelit);
- zwiększone zapotrzebowanie na cynk – na przykład podczas ciąży, karmienia piersią lub intensywnego wzrostu dzieci. Wówczas tradycyjna dieta nie wystarcza i należy uzupełniać niedobory tego pierwiastka.
Bardziej narażeni na niedobór cynku są:
- seniorzy;
- szpitalni pacjenci;
- sportowcy;
- weganie i wegetarianie.
Niedobór cynku w organizmie – objawy
Niedobór cynku odbija się na zdrowiu i wyglądzie w wyraźny, widoczny sposób. Na skórze pojawiają się objawy przypominające łuszczycę. Włosy zaczynają wypadać, co w ostateczności może doprowadzić nawet do łysienia. W przypadku niedoboru cynku objawy obejmują też:
- drażliwość, nerwowość i nieuzasadniony niepokój;
- ospałość;
- choroby paznokci;
- wyraźnie pogorszony apetyt;
- biegunki;
- obniżoną odporność;
- rumieniowe zmiany skórne i różne inne dolegliwości dermatologiczne;
- spowolniony i ogólnie pogorszony proces gojenia się ran;
- zaburzenie smaku i węchu;
- kurzą ślepotę, czyli pogorszone widzenie po zmroku;
Skutki niedoboru cynku
Skutki niedoboru cynku mogą być szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci.
- Braki tego pierwiastka hamują wzrost, opóźniają proces dojrzewania płciowego i rozwoju psychomotorycznego. Co więcej, zaburzają funkcjonowanie gonad.
- U dorosłych przy niedoborach cynku pojawiają się zaburzenia pracy tarczycy i wątroby.
- Długotrwały brak cynku objawia się pogorszeniem przewodnictwa nerwowego. W efekcie pojawiają się różne zmiany zachowania, zaburzenia psychiczne i emocjonalne. Wówczas może rozwinąć się depresja lub inne schorzenia psychiczne.
- Przy braku cynku wzrasta ryzyko powstawania chorób sercowo-naczyniowych (m.in. miażdżycy, nadciśnienia, czy niedokrwienia serca).
- Niedobór cynku uniemożliwia prawidłową pracę trzustki. Gospodarka węglowodanowa w ciele zostaje zaburzona. Może to odbijać się na stężeniu kwasu foliowego i prowadzić do anemii.
Niedobór cynku a płodność i ciąża
Przy niedoborach cynku u mężczyzn dochodzi do spermatogenezy, czyli zmniejszenia liczby plemników. Podupada też ich żywotność i zmniejsza się ilość testosteronu. Prowadzi to do obniżenia potencji. U kobiet (szczególnie ciężarnych) skutki niedoboru cynku mogą być jeszcze poważniejsze. Brak tego pierwiastka zaburza bowiem rozwój płodu. Może skutkować powstaniem różnych wad wrodzonych, powikłaniami okołoporodowymi lub obniżoną masą urodzeniową dziecka.
Jak stwierdzić niedobór cynku?
Objawy braku opisywanego pierwiastka zależą od stopnia niedoboru. Aby wcześnie wykryć braki cynku i odpowiednio zareagować, należy regularnie badać krew. Jak stwierdzić niedobór cynku? Badanie krwi wykonasz w każdym laboratorium i punkcie diagnostycznym. Nie musisz w żaden szczególny sposób się do niego przygotowywać ani przychodzić na nie na czczo. Lekarz pobierze twoją krew i odda ją do laboratorium. W przeciągu kilku dni powinieneś otrzymać wyniki. Możliwe jest też wykonanie badania moczu, które wykaże ewentualne niedostatki pierwiastka.
Jak uzupełnić brak cynku?
Najlepsza wchłanialność cynku występuje na czczo iprzy obecności witaminy B5 i A oraz cytrynianów i aminokwasów. Z kolei alkohol, błonnik, fityniany i szczawiany zaburzają przyswajalność tego pierwiastka.
Niedobór cynku z łatwością uzupełnisz dzięki tym produktom:
- mięso (szczególnie wątróbka);
- ostrygi;
- pieczywo razowe;
- kasza gryczana;
- rośliny strączkowe – groch, fasola, soczewica, ciecierzyca itp.;
- orzechy;
- mleko i jego przetwory;
- sery podpuszczkowe;
- jaja.
Suplementy diety czy naturalne produkty?
Cynk wchłania się najlepiej, gdy w diecie towarzyszą mu białka zwierzęce. Jego ewentualne niedobory można też uzupełniać suplementami diety. Pamiętaj jednak, że żadna ich ilość nie zastąpi zdrowego i odpowiednio zbilansowanego jadłospisu. Co więcej, przyjmowanie ich w nadmiarze lub w nieodpowiednich proporcjach może także prowadzić do poważnych problemów. Nadmiar cynku w organizmie może także negatywnie odbić się na twoim zdrowiu.
Jak widzisz, cynk odgrywa niezwykle ważną rolę w organizmie zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Niedobór cynku może objawiać się różnymi kłopotami i dolegliwościami zdrowotnymi. Jego śladowych ilości potrzebuje każdy – lecz najbardziej powinny o właściwy poziom pierwiastka powinny zadbać kobiety w ciąży oraz dzieci. Cynk jest bowiem kluczowy dla prawidłowego wzrostu i rozwoju. Nie wolno o nim zapominać też w dorosłości, ponieważ wspomaga układ odpornościowy i funkcjonowanie różnych organów. Zanim sięgniesz po suplementy z cynkiem, wypróbuj naturalne sposoby jego uzupełniania.
Zobacz też:
- Dbasz o zęby i prawidłową dietę? Sprawdź, czy grozi ci niedobór fluoru
- Niedobór chromu – czy jest niebezpieczny? Sprawdź, za co odpowiada ten pierwiastek!
- Niedobór selenu – co może się stać, gdy nie dostarczasz sobie odpowiednich ilości tego pierwiastka?
- Niedobór potasu – objawy i skutki. Co trzeba jeść, by uzupełniać potas w organizmie?
- Niedobór jodu – jakie konsekwencje mogą spotkać osoby z brakiem jodu w organizmie?
- Niedobór wapnia – jakie są jego objawy i skutki? Dowiedz się, jak im skutecznie zapobiegać
- Niedobór testosteronu – czy to zaburzenie można leczyć?
- Niedobór żelaza – czym grozi, co go powoduje i jak mu przeciwdziałać?
