Poza zastosowaniem w medycynie kwas traneksamowy stosuje się również w kosmetyce jako środek wspomagający rozjaśnianie przebarwień. Co należy wiedzieć o tej substancji i kiedy powinno się ją przyjmować? Przedstawiamy komplet informacji o kwasie traneksamowym.
Kwas traneksamowy – analityka
Kwas traneksamowy (ang. tranexamic acid, TXA) to syntetyczny aminokwas o działaniu przeciwkrwotocznym. Substancja ma wiele zastosowań w medycynie, głównie jako antyfibrynolityk pierwszego rzędu przy interwencjach ambulatoryjnych. Podany w ciągu trzech godzin od urazu powodującego silny krwotok (pourazowy wstrząs krwotoczny) znacznie redukuje ryzyko zgonu. Po tym czasie jego działanie dla organizmu nie ma żadnych korzyści i może być potencjalnie szkodliwe. Przy analizie danych pacjentek z ciężkim krwotokiem poporodowym wykazano, że kwas traneksamowy zastosowany natychmiastowo poprawia przeżywalność o nawet 70%, przy spadku o 10% co kwadrans.
Pozaurazowo, czyli w warunkach szpitalnych, kwas stosuje się również w celu zmniejszenia krwawienia i ryzyka wstrząsu krwotocznego u pacjentów przed poważnymi zabiegami chirurgicznymi.
Głównym działaniem kwasu traneksamowego jest hamowanie i profilaktyka krwawień. Substancja działa nie tylko przeciwkrwotocznie, ale i zapobiega fibrynolizie, zwiększając stabilność skrzepów krwi. Poza działaniami interwencyjnymi stosuje się go również w kardiochirurgii, chirurgii ginekologicznej, chirurgii ortopedycznej, dermatologii oraz chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej. Bezpośrednio jako lek stosuje się go przy krwawieniach z nosa i krwotoku z narządów rodnych. Kwas traneksamowy może być podawany doustnie, dożylnie oraz w formie płukanki doustnej lub miejscowej.
Na czym polega mechanizm działania kwasu traneksamowego?
TXA hamuje bezpośrednio osoczowe aktywatory plazminogenne oraz częściowo tkankowe aktywatory plazminogenu. Dzięki temu mechanizmowi plazminogen — czyli nieaktywne białko w surowicy krwi, nie przemienia się w plazminę. Wynikiem końcowym jest więc zablokowanie przemiany plazminogenu w plazminę.
Plazmina, zwana też zamiennie fibrynazą albo fibrynolizyną, to enzym białkowy znajdujący się w osoczu krwi, którego funkcją jest rozkładanie białek krwi wchodzących w skład skrzepu. Kwas traneksamowy sam w sobie jest również słabym inhibitorem plazminy.
Farmakokinetyka
Kwas traneksamowy podany doustnie wchłania się z przewodu pokarmowego w ciągu trzech godzin. Szybko przenika do tkanek i nie wiąże się z białkami osocza. Kwas traneksamowy przenika wraz z krwią również do płynu mózgowo-rdzeniowego, płynów stawowych jak i do łożyska i pokarmu mlecznego kobiety. Wydalany jest niemal w całości w postaci niezmienionej wraz z moczem w ciągu 12 godzin od przyjęcia.
Wskazania do stosowania kwasu traneksamowego
Ze względu na działanie antyfibrynolityczne (fibrynoliza pierwotna, miejscowa oraz wynikająca ze stosowania leków), kwas traneksamowy znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach. Do głównych wskazań do stosowania należą:
- krwawienia spowodowanych fibrynolizą pierwotną;
- krwawienia związanych ze stosowaniem leków o działaniu fibrynolitycznym;
- krwawienia z dróg rodnych oraz związanych z zaburzeniami ginekologicznymi;
- krwiomocz z dolnych dróg moczowych przy gruczolaku; nowotworach złośliwych pęcherza, kamicy nerkowej;
- krwawienia z dróg moczowych po chirurgii;
- krwawienia po zabiegach otolaryngolicznych.
Przeciwskazania do stosowania kwasu traneksamowego
Kwas traneksamowy należy stosować z wysoką ostrożnością u pacjentów z ryzykiem zaburzeń zakrzepowo-zatorowych (np. kobiety stosujące antykoncepcję doustną). Częstym powikłaniem jest z kolei wystąpienie bezmoczu mechanicznego spowodowanego zakrzepem w cewce moczowej. Jakie jeszcze wyróżnia się przeciwskazania do stosowania kwasu traneksamowego? Są to odpowiednio:
- nadwrażliwość bądź alergia na TXA;
- zakrzepica tętnicza lub żylna;
- ciężka niewydolność nerek;
- wystąpienie drgawek w przeszłości.
TXA unika się również przy chirurgicznych zabiegach z ryzykiem wystąpienia obrzęku mózgu.
Interakcje kwasu z lekami
Do leków wchodzących w interakcje z kwasem należą:
- leki trombolityczne, neutralizujące działanie TXA;
- urokinaza;
- leki przeciwkrwiotoczne (współnasilenie);
- leki zwiększające ciśnienie tętnicze przy podaniu przez kroplówkę.
Do symptomów niepożądanych należą dolegliwości żołądkowo-jelitowe, nudności, wymioty i biegunka. Znacznie rzadziej obniżenie ciśnienia tętniczego i bóle głowy, zakrzepica żylna lub zaburzenia widzenia i objawy uczuleniowe w postaci usutki.
Kwas traneksamowy w kosmetologii
W przemyśle kosmetycznym wykorzystywane są głównie przeciwzapalne właściwości kwasu traneksamowego. Substancja jest wyjątkowo łagodna dla skóry, jednocześnie cechując się silnym działaniem osłabiającym melanogenezę. Znaczy to, że bezpośrednio ogranicza kumulowanie się melaniny w skórze. Ma więc wpływ przede wszystkim na przebarwienia – rozjaśnia istniejące pigmentacje oraz zapobiega powstawaniu kolejnych. Kwas wskazuje również działanie wzmacniające naczynia krwionośne, niwelujące zaczerwienienia i zwiększające elastyczność skóry. Najczęściej wykorzystywany jest w terapii hiperpigmentacji oraz trądziku różowatego.
Kwas stosowany jest jako składnik balsamów, serum, kremów oraz peelingów o działaniu przeciwzapalnym i wyrównującym koloryt skóry. Do jego zastosowań w kosmetyce należą:
- rozjaśnianie przebarwień skóry;
- zapobieganiu powstawaniu przebarwień skóry;
- redukcja świądu;
- łagodzenie stanów zapalnych;
- działanie nawilżające;
- leczenie trądziku różowatego.
Zobacz też:
- Kwas foliowy – niedobór i jego konsekwencje. Dawkowanie i działanie witaminy B9
- Milurit – poznaj zastosowanie i możliwe działania niepożądane leku!
- Co musisz wiedzieć o kwasie foliowym?
- Kwas foliowy – jaką funkcję w organizmie pełni? Poznaj skutki niedoboru kwasu foliowego i jego znaczenie dla ciąży!
- Dexilant – zastosowanie, możliwe działania niepożądane
- Klopidogrel – działanie, dawkowanie i przeciwwskazania
- Zioła na obniżenie poziomu homocysteiny — zestawienie
- Neosine – lek przeciwwirusowy i zwiększający odporność. Zastosowanie, dawkowanie i potencjalnie działanie niepożądane
