Konikotomia, inaczej krikotyreotomia, jest inwazyjnym sposobem udrożnienia dróg oddechowych. Metodę stosuje się w nagłych przypadkach, gdy blokada dotyczy okolic szpary głośni. Przeczytaj, jak wygląda zabieg i czym różni się np. od tracheotomii!
Konikotomia, intubacja, tracheotomia to określenia zabiegów medycznych, które pozwalają udrożnić drogi oddechowe poszkodowanego. Są to procedury ratujące życie. Różnią się od siebie sposobem wykonania, wskazaniami – to, która z nich zostanie przeprowadzona, zależy od stanu pacjenta. Konikotomię stosuje się najczęściej u poszkodowanych w wypadkach oraz u osób, u których nie ma innych możliwości udrożnienia dróg oddechowych np. dotchawiczego zaintubowania. Zabieg ten nie powinien być przeprowadzany u dzieci poniżej 12. roku życia. W niniejszym wpisie tłumaczymy, jak wygląda konikotomia, czym różni się od innych metod i z jakimi powikłaniami należy się liczyć.
Wskazania do wykonania konikotomii
U pacjentów, u których nie udało się wykonać intubacji, stosuje się metodę konikotomii nazywanej również krykotyroidotomią przezskórną lub krikotyreotomią. Do najważniejszych wskazań do przeprowadzenia zabiegu należą:
- nagle pojawiająca się niedrożność na poziomie krtani;
- uraz twarzoczaszki lub gardła;
- obrzęk (pojawia się np. we wstrząsie anafilaktycznym);
- wady twarzoczaszki jak zespół Pierre’a Robina czy Treachera Collinsa;
- wady kręgosłupa szyjnego w schorzeniach jak zespół Downa, Goldenhara;
- kręcz szyi;
- poparzenie termiczne lub chemiczne górnych dróg oddechowych;
- zalegające ciało obce, którego nie można usunąć;
- guz krtani.
W powyższych sytuacjach przeprowadzenie intubacji bywa utrudnione lub niemożliwe, a istnieje ryzyko uduszenia. Konikotomia jest najłatwiejszym i najszybszym sposobem przywrócenia drożności poza placówką medyczną.
Konikotomia – przeciwwskazania i możliwe powikłania
Konikotomii nie należy wykonywać, jeśli jest możliwe zaintubowanie pacjenta. Zabiegu nie przeprowadza się u osób z uszkodzeniem krtani lub po stwierdzeniu patologii w obrębie narządu. Krikotyreotomii nie powinno się wykonywać, jeśli znalezienie miejsca wkłucia (więzadła pierścienno-tarczowego) jest niemożliwe. Osoba wykonująca zabieg musi być przekonana, iż wykonuje go w prawidłowy sposób. Konikotomia jest niewskazana u najmłodszych pacjentów – poniżej 12 roku życia. Procedura może prowadzić do powikłań:
- krwawienia lub krwotoku na skutek nakłucia naczyń krwionośnych;
- perforacji i zakażenia przełyku;
- odmy podskórnej, opłucnowej, osierdziowej lub śródpiersiowej.
Konikotomia – jak wygląda zabieg?
Przed przystąpieniem do udrażniania dróg oddechowych, należy prawidłowo ułożyć pacjenta – powinien leżeć na plecach, z odgiętą głową (głowa i szyja muszą znajdować się w środkowej linii ciała). Dla ułatwienia, jeśli to możliwe, należy podłożyć pod barki pacjenta wałek, poduszkę itp. Jak wyglądają kolejne etapy zabiegu konikotomii?
- przygotowanie sprzętu do udrożnienia;
- prawidłowe ułożenie pacjenta;
- ustabilizowanie krtani – kciukiem i palcem środkowym należy chwycić chrząstkę tarczową z obu stron;
- odnalezienie miejsca nakłucia więzadła pierścienno-tarczowego;
- wykonanie nacięcia skóry nad błoną więzadła;
- wykonanie nacięcia tkanki podskórnej oraz mięśnia szerokiego szyi;
- nacięcie poprzeczne zlokalizowanej błony;
- wprowadzenie uchwytu przyrządu do konikotomii i przekręcenie go o 90 stopni;
- wprowadzenie rurki intubacyjnej do otworu.
Konikotomia igłowa i chirurgiczna
W zależności od tego, w jaki sposób i z użyciem jakich narzędzi przeprowadzany jest zabieg, wyróżnia się zabieg konikotomii igłowej i chirurgicznej. W pierwszym przypadku błonę pierścienno-piersiową nakłuwa się cewnikiem na igle podłączonej do strzykawki (zabieg znany jest także jako konikopunkcja). Nakłucie wykonuje się pod niewielkim kątem, zsuwając cewnik, umieszcza się go w tchawicy (kilka milimetrów w głąb), a igłę usuwa. Do kaniuli podłącza się źródło tlenu. Wentylacja polega na krótkich wstrzyknięciach tlenu pod wysokim ciśnieniem – po nich następują przerwy na wydech. W metodzie chirurgicznej używa się skalpela i kleszczyków naczyniowych oraz rurki dotchawicznej. W tym przypadku wentylacja może być prowadzona przy zastosowaniu 100% tlenu.
Zestawy do konikotomii
W podręcznych apteczkach mogą się również znaleźć gotowe zestawy do konikotomii. Jednorazowe, sterylne zestawy umożliwiają przebicie tchawicy bez wykonywania nacięcia. Urządzenie jest czasem zaopatrzone w specjalny ogranicznik chroniący przed uszkodzeniem narządów. Przykładem może być zestaw quicktrach ze standardową końcówką 15 mm, która umożliwia przeprowadzenie ewentualnej wentylacji przy użyciu worka samorozprężalnego, respiratora lub ustnie. Sterylne zestawy dostępne są w wersji dla dorosłych oraz dzieci (2–10 lat). Konikotomia to doraźny sposób udrożnienia dróg oddechowych, ratujący życie, dlatego warto poznać zasady jego przeprowadzania.
Konikotomia a tracheotomia
Tracheotomia jest również procedurą, która pozwala udrożnić drogi oddechowe. Zasadnicza różnica pomiędzy dwiema metodami przywracającymi możliwość oddychania to miejsce przecięcia. W przypadku tracheotomii rurka wprowadzana jest do tchawicy, dlatego konieczne jest nacięcie skóry poniżej chrząstki pierścieniowej krtani, mięśni szyi oraz podgnykowych, często również tarczycy. Podczas tracheotomii może być wykonana tracheostomia, czyli nowa droga oddechowa umożliwiająca wentylację pacjentów podczas operacji otolaryngologicznych jak np. wycięcie krtani. W stanach nagłych tracheotomia wykonywana jest rzadko, zabiegiem ratunkowym jest konikotomia.
Konikotomia to zabieg ratowniczy przeprowadzany w sytuacji, gdy konieczne jest jak najszybsze udrożnienie dróg oddechowych, zablokowanych na wysokości lub powyżej szpary głośni. Pamiętaj, że jest to metoda ratująca życie, zapobiegająca uduszeniu się pacjenta czy osobie poszkodowanej w wypadku. Warto jednak odnotować, że można ją przeprowadzić jedynie, gdy inne sposoby zawiodą, ponieważ jest zabiegiem inwazyjnym, obciążonym ryzykiem powikłań.
Fot. główne: Svenriviere via Wikipedia, CC BY-SA 3.0
Zobacz też:
- Intubacja – czym jest? W jakich sytuacjach jest niezbędna?
- Zapalenie nagłośni – niebezpieczna choroba, która atakuje głównie dzieci
- Rurka intubacyjna z mankietem czy bez? Czym jest rurka dotchawicza i w jakim celu się ją stosuje?
- Odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych – jak i kiedy je przeprowadzić?
- Drenaż opłucnej – kiedy się go wykonuje i na czym polega zabieg?
- Niewydolność oddechowa – jak rozpoznać niewydolność ostrą i przewlekłą? Objawy i leczenie niedotlenienia
- Jakie są objawy zapalenia krtani u dziecka?
- Udrażnianie dróg oddechowych i wentylacja – podstawowe techniki oraz przyrządy
