Ból krzyża, czyli w dolnej części kręgosłupa, przytrafia się dość często i potrafi być bardzo dokuczliwy. Odcinek lędźwiowo-krzyżowy jest dość podatny na uszkodzenia. Gromadzi się tam dużo spięcia i często zdarzają się jego przeciążenia. Każdy przynajmniej kilka razy w życiu odczuwał ból w krzyżu. Ta dolegliwość nie pozwala wygodnie siedzieć ani porządnie się wyspać. Z czym może wiązać się taki ból i jak mu przeciwdziałać?
Ból w krzyżu – charakterystyka
Wszelkie bolesne dolegliwości w okolicy dolnych pleców najczęściej mają swoje źródło w kręgosłupie. Ta struktura jest odpowiedzialna za wiele funkcji w ludzkim ciele. To właśnie na niej oparta jest znaczna część noszonego ciężaru, a nawet wagi samego ciała. Od zdrowia kręgosłupa zależy cała twoja mobilność, zakresy ruchu i siła. Z tego powodu bardzo ważne jest regularne wzmacnianie i rozciąganie mięśni pleców, o czym zapomina nawet znaczna część osób ćwiczących na siłowni.
Ból krzyża przeważnie pojawia się nagle i niespodziewanie. Często jest on ostry, lecz krótkotrwały. Natomiast łagodny ból w krzyżu może utrzymywać się kilka dni, a nawet tygodni – lub aż do rozmasowania bądź usunięcia jego przyczyny. Niestety, ze względu na współczesny sposób życia i pracy, bóle w dolnej części kręgosłupa prędzej czy później spotykają praktycznie każdego.
Nawet gdy dolegliwość ta nie jest zbyt intensywna, zawsze utrudnia normalne funkcjonowanie. Zwykłe czynności stają się trudniejsze i nieprzyjemne. Ból w okolicy krzyża sprawia, że w żadnej pozycji nie jest ci wygodnie – gorzej się siedzi, chodzi, a nawet śpi.
Ból krzyża – objawy towarzyszące
Ból krzyża jest najczęściej reakcją organizmu na jakieś przeciążenie. Przeważnie pojawia się po przekroczeniu granicy dopuszczalnego w ciele zakresu ruchu. Dolegliwości spowodowane przeciążeniem powodują utratę mobilności tkanek przykręgosłupowych oraz ich elastyczności. Oprócz bólu zlokalizowanego na dole pleców, prawdopodobnie zauważysz też:
- sztywność;
- ograniczenie mobilności pleców, ale też całego ciała;
- ból, który może promieniować na kończyny, brzuch lub górne plecy;
- trudności w utrzymaniu tej samej pozycji stojącej, leżącej lub siedzącej przez dłuższy czas.
Sam ból krzyża może być odczuwalny na różne sposoby. Wszystko zależy od osoby i przyczyn dolegliwości. Można rozróżnić tutaj ból ostry, który pojawia się nagle i jest bardzo intensywny, lecz przeważnie szybko mija. Drugim rodzajem jest przewlekły ból krzyża, który objawia się co jakiś czas, często z rosnącą intensywnością.
Ból krzyża – przyczyny
Przyczyny bólu krzyża można podzielić na dwa główne rodzaje – mechaniczne i chemiczne. Najczęściej występują mechaniczne uszkodzenia odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Według najnowszych badań, odpowiadają one nawet aż za 97–98% wszystkich dolegliwości. Co może uszkodzić kręgosłup i spowodować w nim ten nieprzyjemny ból?
Najczęściej dochodzi do uszkodzenia krążka międzykręgowego. Może się to wydarzyć podczas wykonywania nagłych ruchów lub nieprawidłowego dźwigania ciężkich przedmiotów. W takiej sytuacji ból krzyża może nawet promieniować na kończyny dolne lub inną część ciała. Jego intensywność może się różnić w zależności od wykonywanych czynności lub przyjmowanych pozycji.
Intensywny ból przeciążeniowy może być następstwem:
- przeżytego urazu;
- zabiegu operacyjnego;
- przebytego epizodu uszkodzenia krążka międzykręgowego;
- siedzący tryb życia bez odpowiedniej ilości ruchu i rozciągania;
- utrzymywanie jednej, niezmiennej pozycji przez większość dnia;
- zmian zwyrodnieniowych w obrębie kręgosłupa;
- osteoporozy, która powoduje osłabienia, a ostatecznie nawet złamania kręgów;
- błędne nawyki postawy – są one trudne do wyleczenia i powodują długotrwały ból w lędźwiach lub całym kręgosłupie.
Ból kręgosłupa w krzyżu o podłożu chemicznym jest bardziej jednostajny. Jeśli odczuwasz nieprzyjemne dolegliwości w krzyżu bez widocznej przyczyny – powód prawdopodobnie nie jest mechaniczny. Możesz mieć trudności związane ze znalezieniem wygodnej dla siebie pozycji. Jednak jeśli już ją przyjmiesz – ból powinien chwilowo ustąpić. Jakikolwiek ruch zwykle nasila objawy, a chemicznym uszkodzeniom zwykle towarzyszy też obrzęk, miejscowe zaczerwienienie i podwyższona temperatura.
Odcinek krzyżowy kręgosłupa – ból i jego bezpośrednie przyczyny
Kręgosłup zbudowany jest ze skomplikowanych, delikatnych struktur. Możesz odczuwać ból krzyża na skutek uszkodzenia:
- krążków międzykręgowych;
- kręgów;
- ścięgien;
- mięśni;
- nerwów;
- więzadeł.
W niektórych przypadkach ból nie pojawia się wcale jako następstwo nagłego wypadku lub długotrwałego przeciążenia. Może być objawem poważnej choroby, np.:
- reumatyzmu;
- chorych nerek bądź trzustki;
- dolegliwości w obrębie narządów rozrodczych;
- zakażeń;
- nowotworów.
Ból kręgosłupa w krzyżu – czynniki ryzyka
W niektórych przypadkach dolegliwości bólowe kręgosłupa pojawiają się niezależnie od twoich działań i stylu życia. Oto najczęstsze czynniki ryzyka odczuwania bólu krzyża:
- nadwaga i otyłość – duża masa ciała mocno obciąża odcinek lędźwiowo-krzyżowy pleców, szczególnie jeśli brakuje do tego ćwiczeń wzmacniających mięśnie kręgosłupa;
- urazy spowodowane nagłymi wypadkami;
- miesiączkowanie, które powoduje intensywny ból krzyża i podbrzusza;
- przyczyny o podłożu psychicznym – depresja lub przewlekły stres;
- długie przebywanie w nieprawidłowej pozycji siedzącej lub stojącej. Czasem nawet prawidłowa postawa bez odpowiedniej ilości ruchu sprawia, że kręgosłup zaczyna boleć;
- wykonanie nagłych, gwałtownych ruchów bez rozgrzewki;
- palenie papierosów;
- noszenie butów na wysokim obcasie;
- częste schylanie się, szczególnie w sposób obciążający kręgosłup (bez zginania kolan);
- obecność chorób lub dolegliwości współistniejących;
- wiek – najbardziej podatni na bóle kręgosłupa są osoby w wieku pracującym, czyli około 30.–60. roku życia. Osoby starsze też często skarżą się na tę dolegliwość;
- dźwiganie przedmiotów ponad swoje siły;
- zaniedbanie swojej kondycji fizycznej;
- nieprawidłowe wykonywanie niektórych ćwiczeń podczas treningu;
- rwa kulszowa;
- ciąża lub powikłania po ciąży;
- skolioza i wrodzone wady kręgosłupa;
- artretyzm.
Ból krzyża – jak leczyć?
Aby zdiagnozować przyczynę bólu dolnego odcinka kręgosłupa, należy wziąć pod uwagę poniższe czynniki:
- czas trwania dolegliwości – mogą one pojawiać się tylko na kilka sekund przy danej czynności lub dokuczać przewlekle nawet przez długie miesiące lub lata;
- dokładna lokalizacja – ból krzyża i podbrzusza, punktowy ból ostry, a może promieniowanie na uda i pośladki? Określenie konkretnej lokalizacji pomoże ustalić problem;
- czynniki nasilające ból – może on pojawiać się podczas ruchu, siedzenia, leżenia lub przebywania w jednej konkretnej pozycji. Zdarza się, że nasila się przy kaszlu lub kichaniu, a także w ciągu dnia lub nocy. To wszystko ma znaczenie podczas diagnozy;
- inne czynniki towarzyszące – np. gorączka, ogólne osłabienie organizmu, gwałtowna zmiana masy ciała, ból innych kości lub stawów. Te informacje są ważne, ponieważ mogą nakierować lekarza na konkretną chorobę.
Jeżeli ból krzyża nie jest zbyt intensywny i ma wyraźną przyczynę – przeważnie nie ma konieczności konsultacji u lekarza. Wystarczy unikać pozycji powodujących ból i starać się rozmasować spięty obszar. Ewentualnie można zastosować środki przeciwbólowe. Jeżeli ból pleców jest bardzo silny i towarzyszą inne niepokojące dolegliwości, koniecznie udaj się do specjalisty.
Ból krzyża – domowe sposoby
Na szczęście da się złagodzić ból krzyża domowymi sposobami, oczywiście o ile przyczyną nie jest poważna choroba lub zwyrodnienie. Działanie doraźne i ćwiczenia mogą być jednak bardzo skuteczne dla niektórych mechanicznych uszkodzeń i przeciążeń. Przydadzą ci się do tego okłady z lodu lub żele i maści chłodzące, które ograniczają stan zapalny. Ulgę może przynieść też ciepły okład z termoforu lub poduszki elektrycznej – ma on działanie rozluźniające.
Chcesz samodzielnie złagodzić ból pleców? Poznaj nasze domowe sposoby na ból krzyża:
- ćwiczenia – wzmacnianie mięśni brzucha i pleców. Lepiej zasięgnąć porady specjalisty, aby dobrać takie, które nie pogorszą bolesnych dolegliwości;
- odpoczynek – najlepszy będzie krótkotrwałe przeleżenie okresu nasilonego bólu. Nie zaleca się jednak całkowitego unieruchomienia. Może ono wpływać na pogorszenie się bólu, który często spowodowany jest brakiem mobilności;
- rozciąganie kręgów lędźwiowych w celu odciążenia dysku międzykręgowego.
Ból kręgosłupa w krzyżu – profilaktyka
- regularna aktywność fizyczna, która powinna angażować mięśnie brzucha i pleców, a także odpowiednio rozruszać całe ciało. Zawsze pamiętaj o odpowiedniej rozgrzewce;
- zadbaj o odpowiednią masę ciała – otyłość sprzyja powstawaniu przeciążeń kręgosłupa;
- jeżeli twoja praca wymaga spędzania długich godzin w pozycji siedzącej, zadbaj o odpowiednią postawę. Może warto zainwestować w specjalną poduszkę lub lepsze krzesło? Warto też robić sobie regularne przerwy na rozruszanie całego ciała;
- unikaj dźwigania przedmiotów, które są ciężkie ponad twoje siły. Jeżeli już zachodzi taka konieczność – przykucnij, a do podnoszenia użyj mięśni nóg i brzucha, nie samych pleców;
- wybieraj wygodne buty z dobrym podparciem i bez wysokiego obcasu;
- do spania lepszy będzie nieco twardy materac niż zbyt miękki;
- zadbaj o odpowiednią, zróżnicowaną dietę, która dostarczy ci wszystkich niezbędnych witamin i składników odżywczych. Dla wzmocnienia kości niezbędny jest wapń, ale też witamina D3, która ułatwia jego przyswajalność.
Zapobieganie bólom krzyża – ćwiczenia
Doskonałą aktywnością, która wzmacnia całe ciało (w tym głębokie mięśnie pleców) jest pływanie. Dobrze sprawdzą się wszelkie ćwiczenia, które angażują tułów. Specjaliści polecają też pilates, jogę i aerobik, który zwiększa ogólną mobilność i kondycję ciała. Zapytaj trenera personalnego o ćwiczenia na piłce lub inne, które angażują mięśnie centrum – stabilizujące i wspierające kręgosłup.
Skorzystaj też z naszych domowych sposobów na ból krzyża – ćwiczeń wzmacniających:
- połóż się na plecach, najlepiej na podłodze lub macie do ćwiczeń – ważne jest twarde podłoże. Zegnij nogi w kolanach tak, aby stopy leżały na podłodze, a ręce trzymaj wyprostowane wzdłuż ciała. Zanim wykonasz jakikolwiek ruch, zepnij dolne mięśnie brzucha i pośladki. Angażując je, wypchnij biodra do góry i utrzymaj je w takim spięciu przez kilka sekund. Następnie powoli je opuść, kręg po kręgu. Powtórz to ćwiczenie kilka, kilkanaście razy;
- do drugiego ćwiczenia pozostań w takiej samej pozycji. Rozłóż ręce szeroko, wyprostowane na boki na wysokości barków. Unieś zgięte nogi i spróbuj dotknąć lewym kolanem podłogi w okolicy twojej lewej ręki. Aby w tej pozycji poczuć rozciąganie, możesz pomóc sobie dociskiem lewej ręki na nogi. Następnie zaangażuj mięśnie centrum i powoli przełóż nogi na drugą stronę;
- przyjmij pozycję klęku podpartego. Na wdechu unieś głowę i miednicę, a brzuch aktywnie pociągnij w dół. Na wydechu opuść głowę i miednicę, a środkową część kręgosłupa wygnij do góry do pozycji „kociego grzbietu”. Powtarzaj ten ruch powoli i świadomie, aby rozruszać i rozciągnąć cały kręgosłup.
Po ćwiczeniach wzmacniających plecy i brzuch warto rozruszać i rozmasować plecy. W tym celu należy wygiąć się w przeciwną stronę do wykonywanych ćwiczeń oraz odpocząć chwilę w pozycji neutralnej. W ten sposób zlikwidujesz z krzyża i brzucha powstałe napięcie.
Ból krzyża – kiedy zgłosić się do specjalisty?
Jeśli ból krzyża pojawił się nagle podczas urazu i nie ustępuje – koniecznie zadzwoń na pogotowie. Natychmiastowej reakcji wymaga też nietrzymanie moczu lub stolca bądź osłabienie czucia w kroczu połączone z bólem krzyża. Inne, mniej nagłe przypadki, które wymagają interwencji medycznej to:
- osłabienie lub drętwienie jednej lub dwóch nóg;
- nasilanie się bólu odcinka krzyżowego kręgosłupa podczas kaszlu lub kichania;
- sztywność i ból odczuwalna często wieczorem i w nocy;
- ból towarzyszący chodzeniu lub staniu;
- gorączka i utrata wagi bez przyczyny;
- przyjmowanie sterydów lub innych zastrzyków dożylnych w połączeniu z nieustającym bólem dolnego kręgosłupa;
- przebycie operacji i nie ustępowanie bólu pleców;
- współistnienie nowotworu lub innej poważnej choroby przewlekłej;
- duża intensywność bólu, bez lżejszych okresów.
Ból w okolicy krzyża – leczenie specjalistyczne
Jeżeli żadne domowe sposoby nie przynoszą oczekiwanych skutków, należy zgłosić się do specjalisty. Jak leczyć ból krzyża, który nie ustępuje? Pomóc ci może profesjonalna rehabilitacja – np. masażem. Do innych skutecznych metod należą:
- joga pod okiem specjalisty;
- akupunktura;
- zastrzyki z glikokortykosteroidów stosowane bezpośrednio w bolesne miejsce.
Bywają przypadki, w których objawy bólu pleców związane są z problemami psychicznymi. Wówczas stosuje się leki antydepresyjne lub metody rozluźniające umysł i ciało. W skrajnych przypadkach stosowane jest leczenie operacyjne. Lekarz może zalecić ci operację pleców w następujących przypadkach:
- guz zlokalizowany w okolicy kręgosłupa;
- zespół ogona końskiego;
- ciężki niedowład kończyn;
- zwężenie kanału kręgowego;
- zespół korzeniowy wyjątkowo odporny na leczenie.
Przeważnie jednak ból kręgosłupa w krzyżu związany jest ze złymi nawykami, spięciem i nieprawidłową postawą. Jeżeli masz wątpliwości w kwestii zdrowia swoich pleców – udaj się na diagnozę do lekarza rodzinnego. Gdy twoja sytuacja będzie tego wymagać, skieruje cię na dalsze badania specjalistyczne.
Ból krzyża przytrafia się ponad połowie społeczeństwa. Są to ludzie w różnym wieku i pracujący w rozmaitych zawodach. Czasem ból pleców pojawia się po przepracowaniu, jednak częściej jako konsekwencja niewystarczającego ruchu. Aby zapobiegać powstawaniu bólu pleców, unikaj wymienionych czynników ryzyka. Zwykle wystarczy odpowiednio rozciągnąć i rozmasować odcinek krzyżowy, aby pozbyć się nieprzyjemnego uczucia. Jeżeli jednak ból w krzyżu utrudnia ci normalne funkcjonowanie – udaj się do lekarza. Z pewnością zaleci ci bezpieczne i skuteczne leczenie.
Zobacz też:
- Ból pleców po bokach – przyczyny i sposoby na pozbycie się go
- Ból między łopatkami – co jest jego przyczyną? Poznaj ćwiczenia, które cię od niego uwolnią
- Co warto wiedzieć o gumie do rozciągania?
- Ból krzyża i podbrzusza: typowo kobieca dolegliwość? Sprawdź przyczyny
- Ból w dole pleców – poznaj najczęstsze przyczyny bólu, aby nauczyć się mu zapobiegać
- Ból kości ogonowej – jak go pokonać? Jakie problemy ze zdrowiem objawiają się w ten sposób?
- Ćwiczenia na ból biodra zamiast leków przeciwbólowych
- Ból kręgosłupa – jak się przed nim chronić?
