O wstrząsie kardiogennym mówi się rzadziej niż o zawałach serca czy innych zaburzeniach pracy układu krążenia. To poważna choroba, która może prowadzić do nagłej śmierci. Czym jest wstrząs kardiogenny, jak go rozpoznawać i jak udzielić pierwszej pomocy?
Wstrząs kardiogenny to jedno z najgroźniejszych dla zdrowia powikłań zawału serca. W jego wyniku do poszczególnych narządów trafia coraz mniejsza ilość krwi, przez co nie mogą one prawidłowo pracować. W przypadku tej choroby śmiertelność jest dość wysoka. Można jednak zapobiec najgorszemu, jak najszybciej udzielając pomocy osobie poszkodowanej i dbając o to, by trafiła ona do szpitala. Sprawdź, jak rozpoznać objawy i pomóc!
Kiedy dochodzi do wstrząsu kardiogennego?
Wstrząs kardiogenny to zaburzenie, które pojawia się wówczas, gdy mięsień sercowy jest uszkodzony w tak dużym stopniu, że nie jest w stanie pompować krwi do poszczególnych narządów. W wyniku tego zaczyna gwałtownie obniżać się ciśnienie krwi i dochodzi do niewydolności wielonarządowej.
Taki wstrząs jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia. Warto umieć rozpoznawać jego objawy, aby w porę udzielić chorej osobie pierwszej pomocy.
Wstrząs kardiogenny a zawał serca
Wstrząs nie jest tożsamy z zawałem serca. Te dwa stany są jednak ściśle ze sobą powiązane. Zawał mięśnia sercowego jest najczęstszą przyczyną wstrząsu kardiogennego. Dokładnie chodzi o niewydolność lewej komory serca (rzadziej zdarza się niewydolność prawej komory). Jest to poważne powikłanie, występujące u około 7–7,5% osób, które przeżyły zawał. Co ciekawe, o ile sam wstrząs częściej dotyczy mężczyzn, o tyle wstrząs po zawale serca przytrafia się najczęściej kobietom.
To najgroźniejsze z możliwych powikłań towarzyszących zawałowi. Śmiertelność w takich przypadkach wynosi aż 50–80%.
Inne przyczyny wstrząsu kardiogennego
Wstrząs kardiogenny zawsze jest powiązany z niewydolnością serca, niekoniecznie jednak taka niewydolność jest spowodowana zawałem. Innymi przyczynami mogą być następujące schorzenia, wady serca i zaburzenia:
- ostre zapalenie mięśnia sercowego;
- zapalenie wsierdzia;
- zaburzenia rytmu serca;
- masywny zator tętnicy płucnej;
- kardiomiopatia;
- ubytek przegrody międzykomorowej;
- tętniak rozwarstwiający aorty;
- zwężenie ujść zastawkowych;
- śluzak i skrzeplina przedsionka.
Wstrząs może pojawić się także jako powikłanie po zabiegach kardiologicznych, np. po odrzuceniu przeszczepu serca.
Jakie są typowe objawy wstrząsu kardiogennego?
Przyczyny wstrząsu mogą być różne, za to objawy są zawsze podobne. Rozpoznaje się go na podstawie kilku charakterystycznych czynników:
- niskiego ciśnienia tętniczego krwi – wstrząs można podejrzewać, gdy ciśnienie skurczowe krwi wynosi poniżej 80 mm Hg bez wspomagania farmakologicznego (lub 90 mm Hg przy wspomaganiu) lub jest niższe o około 30 mm Hg od standardowego ciśnienia pacjenta;
- niski rzut serca, wynoszący poniżej 2,2 l/min/ml/min/m³.
Objawy zmniejszonego przepływu krwi
Dokładne zmierzenie tych parametrów nie zawsze jest możliwe. Warto wówczas zwrócić uwagę na objawy towarzyszące hipoperfuzji, czyli zmniejszonego przepływu krwi. Takimi objawami są:
- skąpomocz – ograniczenie ilości wydalanego moczu do około 500 ml;
- niepokój, utrata czujności i koncentracji, obniżenie zdolności do logicznego rozumowania, zaburzenia świadomości;
- bełkotliwa mowa;
- zaburzenia snu;
- przyspieszony oddech;
- blada, chłodna, spocona skóra, z widocznym zasinieniem w okolicach uszu i ust.
Gdy ze wstrząsem kardiogennym powiązane są inne choroby, objawy mogą się na siebie nakładać. W przypadku, gdy wstrząs jest spowodowany ostrym zawałem serca, chory będzie odczuwał jednocześnie ból w klatce piersiowej. Przy zaburzeniach pracy serca będzie miał z kolei nierówne tętno, a przy zatorowości płucnej – duszności.
Pierwsza pomoc w przypadku wstrząsu
Gdy rozpoznasz u kogoś ze swojego otoczenia objawy wstrząsu kardiogennego, zadbaj o to, by jak najszybciej udzielić mu pierwszej pomocy. Postępuj według następujących wskazówek:
- Zadbaj o komfort pacjenta. Rozluźnij jego ubranie w okolicach szyi i w pasie, aby ułatwić mu oddychanie, otwórz okno i zapewnij dopływ świeżego powietrza.
- Ułóż chorego w pozycji, w której sercu będzie łatwiej pompować krew do narządów. Najlepiej sprawdzi się pozycja leżąca z lekko ułożonym tułowiem. Jeśli pacjent jest nieprzytomny, wybierz pozycję boczną ustaloną.
- Podczas wstrząsu dochodzi do obniżenia temperatury ciała. Aby zapobiec wychłodzeniu ciała osoby chorej, okryj ją kocem lub przynajmniej kurtką.
- Po zabezpieczeniu chorego zadzwoń na pogotowie.
- Przez cały czas kontroluj stan pacjenta. Jeśli jest przytomny, rozmawiaj z nim, pytaj, jak się czuje. W przypadku niewydolności serca często dochodzi do zatrzymania akcji serca. Co robić, gdy zauważysz, że tętno spada, chory traci przytomność i przestaje oddychać? Natychmiast przystąp do resuscytacji (masażu serca i sztucznego oddychania).
Jeśli chcesz usprawnić krążenie pacjenta, lekko unosząc jego nogi do góry, uważaj – jest to niedozwolone w przypadku, gdy podejrzewasz uraz kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy, kończyn dolnych, a także wtedy, gdy pacjent odczuwa duszności.
Leczenie wstrząsu kardiogennego
Udzielenie pierwszej pomocy jest w przypadku wstrząsu bardzo ważne, ale nie wystarczy, by chory mógł powrócić do zdrowia. Jak w każdej sytuacji zagrożenia życia, konieczne jest jak najszybsze przewiezienie pacjenta do szpitala. Dopiero tam można potwierdzić, że to wstrząs kardiogenny. W tym celu wykonuje się szereg badań. W pierwszej kolejności ważne jest sprawdzenie ciśnienia, a także podstawowe badania krwi. Pozwala to ustalić, czy nie doszło do kwasicy metabolicznej lub uszkodzenia tkanek mięśnia sercowego.
Badania w szpitalu
W ciągu kilku godzin od przyjęcia do szpitala wykonuje się także następujące badania:
- elektrokardiogram (EKG) – za jego pomocą można wykryć zaburzenia rytmu pracy serca, np. migotanie komór;
- zdjęcie RTG klatki piersiowej, które pozwala wykryć takie objawy jak poszerzenie śródpiersia lub obrzęk śródmiąższowy płuc;
- echokardiografia – badanie służące do oceny przepływu krwi przez naczynia krwionośne;
- cewnikowanie tętnicy płucnej za pomocą cewnika Swana–Ganza, które wykonuje się w celu zmierzenia aktywności pompowania krwi przez serce.
Od czego zależy skuteczność leczenia?
Leczenie w przypadku wstrząsu może odbywać się na kilka sposobów. Ważne jest jednak, by pamiętać, że rokowania dla tej choroby nie są optymistyczne. Duża część pacjentów umiera w ciągu kilku dni od wystąpienia wstrząsu kardiogennego. Skuteczność leczenia zależy przede wszystkim od tego, czy nie doszło do niedotlenienia w wyniku zaburzeń pracy serca, a także od tego, czy chory trafi do odpowiednio wyposażonego szpitala.
Warunki leczenia wstrząsu kardiogennego i nowoczesne metody
Leczenie wstrząsu powinno się odbywać w odpowiednich warunkach. Pacjenci przebywają na wyspecjalizowanych oddziałach intensywnej opieki kardiologicznej, z urządzeniami do monitorowania tętna, oddechu, temperatury ciała, saturacji krwi. Szpital powinien też być wyposażony w pracownię hemodynamiczną, w której można bezpiecznie przeprowadzać zabiegi kardiologiczne.
Nowoczesne metody leczenia to m.in.:
- PCI – przezskórna interwencja wieńcowa, która ma na celu poszerzenie lub udrożnienie naczyń wieńcowych za pomocą wprowadzanych pod skórę narzędzi;
- CABAG – pomostowanie aortalno-wieńcowe, czyli wszczepienie pomostów naczyniowych (tzw. by-passów), które pozwalają ominąć uszkodzone miejsce w tętnicy wieńcowej;
- IABP – kontrapulsacja wewnątrzaortalna – to zabieg polegający na umieszczeniu w aorcie specjalnego balonu, który pompuje się i opróżnia, naśladując pracę serca.
Pamiętaj, że w przypadku wstrząsu kardiogennego kluczowe jest szybkie działanie. Twoja pierwsza pomoc może uratować komuś życie!
Zobacz też:
- Wstrząs hipowolemiczny – jak udzielić pierwszej pomocy przy wstrząsie hipowolemicznym, czyli stanie zagrożenia życia?
- Wstrząs septyczny i sepsa – objawy i leczenie. Sprawdź, czym jest posocznica oraz jak leczyć sepsę i wstrząs septyczny!
- Wstrząs mózgu – objawy wstrząśnienia mózgu i następstwa urazu głowy. Pierwsza pomoc i leczenie wstrząśnienia mózgu
- Czym jest wstrząs? Jak rozpoznać stan zagrażający życiu?
- Tamponada serca. Rozpoznanie, objawy i leczenie
- Obrzęk płuc – czym jest i jakie są przyczyny powstawania? Objawy i metody leczenia
- Bisocard – zastosowanie, dawkowanie, działanie niepożądane. Kto może zażywać lek Bisocard?
- Metoprolol – lek stosowany przy nadciśnieniu tętniczym i zaburzeniach rytmu serca. Jak działa winian metoprololu?
