Tlenoterapia jest zabiegiem leczniczym, któremu poddawani są pacjenci z niewydolnością oddechową. Często wykorzystywana jest również przy schorzeniach związanych z niedotlenieniem. Jak przebiega leczenie i kiedy jest konieczne? Tłumaczymy!
Do życia i prawidłowego funkcjonowania potrzebujemy tlenu. Już kilka minut niedotlenienia powoduje poważne i nieodwracalne zmiany w organizmie. Jedną z metod leczenia stosowanych przez lekarzy jest tlenoterapia. Zabieg polega na podawaniu choremu tlenu w określonym stężeniu. Do jego przeprowadzenia niezbędna jest specjalna aparatura, np. koncentrator tlenu. Choć procedura bywa najczęściej przeprowadzana w szpitalach, możliwe jest również stosowanie tlenoterapii w warunkach domowych. Wszystko za sprawą koncentratora. Tlenoterapia bierna polega na samodzielnym wdychaniu tlenu przez chorego, natomiast tlenoterapia czynna stosowana jest zazwyczaj w przypadkach zagrożenia życia, a tlen podawany jest przez respirator.
Wskazania do tlenoterapii – kiedy konieczne jest leczenie tlenem?
Tlenoterapia stosowana jest przy niewydolności oddechowej pacjenta, której przyczyną może być choroba układu oddechowego lub inna przypadłość. Do jednostek chorobowych, które najczęściej powodują niewydolność, zalicza się przede wszystkim:
- astmę;
- POChp, czyli przewlekłą obturacyjną chorobę płuc;
- infekcje dolnych i górnych dróg oddechowych (zapalenie krtani, nagłośni, płuc, oskrzelików);
- chorobę opłucnej (odma opłucna, wysięk opłucnowy, krwiak opłucnowy);
- przewlekłe choroby płuc (zaostrzona mukowiscydoza);
- choroby układu krążenia (wady serca);
- choroby neurologiczne (guz mózgu, zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych);
- posocznica;
- zatrucie lekami, substancjami toksycznymi;
- dysfunkcje mięśni (miastenia, dystrofia);
- złamanie żeber, mostka.
Warto pamiętać, że niewydolność oddechowa może być ostra lub przewlekła.
Jak rozpoznać niewydolność oddechową? Objawy niedotlenienia
Objawy niewydolności oddechowej mogą być różne i zależą od choroby, która je wywołała. Najbardziej charakterystyczna i rozpoznawalna jest duszność, uczucie niemożności zaczerpnięcia powietrza, wzięcia głębszego oddechu. Duszność może pojawić się zarówno po wysiłku, jak i w stanie spoczynku. Inne symptomy mogące wskazywać na problem z wydolnością układu oddechowego to:
- kaszel;
- krwioplucie;
- ból w klatce piersiowej i przyspieszony oddech;
- tachykardia (zaburzenie rytmu serca).
Może wystąpić gorączka, a w skrajnych przypadkach – sinica. Przy przewlekłej niewydolności oddechowej, która rozwija się nawet miesiącami, pojawiają się dodatkowe objawy, takie jak:
- senność;
- bóle głowy;
- zaczerwienienie skóry i spojówek;
- osłabienie siły mięśniowej;
- symptomy neurologiczne.
Pamiętaj, że nagle pojawiająca się niewydolność jest stanem, który bezpośrednio zagraża życiu, dlatego wymaga natychmiastowej reakcji! W przypadku zatrzymania krążenia i wystąpienia bezdechu konieczna jest reanimacja.
Rodzaje tlenoterapii
Tlenoterapia różni się ze względu na sposób podawania tlenu, a także miejsce jej przeprowadzania. Pacjent może otrzymywać tlen przy użyciu maski tlenowej, wąsów tlenowych lub koncentratorów. Chory może zostać umieszczony w specjalnym namiocie tlenowym. W czasie zabiegów operacyjnych pacjent zostaje zaintubowany i oddycha mieszanką o stężeniu tlenu 25–35%, co pozwala na zachowanie prawidłowej saturacji. Coraz częściej stosowane jest także domowe leczenie tlenem.
Tlenoterapia hiperbaryczna w komorze
W leczeniu wykorzystywana jest również tlenoterapia hiperbaryczna, w której stosuje się specjalne komory nasycone czystym tlenem poddanym działaniu wysokiego ciśnienia atmosferycznego. Dzięki zabiegowi zwiększa się ilość tlenu we krwi, z kolei tlen w podwyższonym stężeniu pobudza komórki do odnowy i wzrostu. Ten sposób podania tlenu stosuje się w wielu chorobach i urazach, Najważniejsze to:
- zatrucie czadem;
- choroby o podłożu neurologicznym jak Alzheimer, Parkinson, ADHD;
- choroby autoimmunologiczne;
- nadciśnienie;
- miażdżyca;
- trudno gojące się rany;
- cukrzyca;
- migrena;
- choroba dekompresyjna.
Leczenie polega na przeprowadzeniu sesji zabiegów. Lekarz ustala czas trwania pojedynczego pobytu w komorze oraz ilość zabiegów. Do terapii kwalifikuje specjalista, wykluczając wcześniej przeciwwskazania – przebytą operację klatki piersiowej, schorzenia płuc, infekcję z gorączką, ciążę, padaczkę.
Tlenoterapia w domu – koncentrator tlenu
Koncentrator jest urządzeniem stosowanym do leczenia niewydolności oddechowej w domu. Wskazaniem do leczenia jest stałe obniżenie ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi. Rozróżnia się niewydolność hipoksemiczną, gdy zawartość tlenu we krwi tętniczej spada poniżej 60 mmHg oraz hiperkapniczną w sytuacji, gdy ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla wzrasta powyżej 45 mmHg. Jak działa koncentrator? Aparat oddziela tlen od azotu i innych gazów oraz wzbogacić mieszankę tlenem (stężenie 96%). Urządzenie pozwala na przepływ tlenu od 5 do 10 l/min. Sprzęt domowy wymaga podłączenia do prądu, natomiast na zewnątrz przydają się koncentratory przenośne zasilane bateriami. Urządzenia wyposażone są w alarm.
Zbiornik z tlenem ciekłym stosowany w tlenoterapii domowej
W terapii stosowane są również niskociśnieniowe zbiorniki (pojemność 32–44 litry), które umożliwiają korzystanie ze 100% tlenu o przepływie 7 l/min. Zaletą tego rodzaju rozwiązania jest wydajność zbiornika – litr skroplonego tlenu to 860 litrów gazu. Terapię przeprowadza się przy użyciu systemu parownic. Chory musi przejść szkolenie ze sposobu korzystania ze zbiornika (np. pamiętać o konieczności wymiany zbiornika co kilka dni).
Przeciwwskazania do terapii tlenowej
Choć terapia ma wiele zalet, nie każdy może z niej korzystać. Nie wolno też stosować leczenia na własną rękę, zawsze konieczna jest konsultacja z lekarzem. Do najważniejszych przeciwwskazań należą:
- ciąża;
- padaczka;
- poważne urazy płuc;
- wszczepiony rozrusznik serca;
- choroba nowotworowa;
- zaćma;
- stany podgorączkowe, infekcje z gorączką;
- przebyte zabiegi na klatce piersiowej i uszach;
- nieodbarczona odma opłucna;
- zapalenie zatok przynosowych.
Przed zastosowaniem leczenia, lekarz przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad.
Działania niepożądane terapii
Niezbędny do życia, ale może też szkodzić. W stężeniu powyżej 50% ma szkodliwe działanie na tkanki. Do skutków ubocznych leczenia tlenem można zliczyć zapalenie tchawicy, oskrzeli, a nawet uszkodzenie płuc. Przedawkowanie często skutkuje wystąpieniem niepożądanych objawów. U leczonych mogą wystąpić:
- bóle głowy;
- nudności;
- wymioty;
- uczucie zmęczenia;
- zaburzenia wzroku.
Pierwiastek podany w nadmiarze lub stosowany niezgodnie z zaleceniami specjalisty, zamiast pomóc, może zaszkodzić. Osoby leczące się w domu powinny pamiętać, że pogarszające się samopoczucie podczas terapii wymaga pilnej konsultacji z lekarzem. Przepływ powietrza oraz czas trwania dotleniania zawsze ustalany jest indywidualnie (w zależności od rodzaju choroby i wymagań pacjenta).
Zalety terapii
Celem terapii jest zwiększenie komfortu życia pacjenta. Oczywiście leczenie poprawia dotlenienie narządów wewnętrznych, co w dalszej perspektywie przekłada się na lepsze samopoczucie psychofizyczne chorego. Pacjenci poddani terapii czują się lepiej, ich choroba rozwija się wolniej, zmniejsza się także częstotliwość hospitalizacji i poprawia jakość snu. Skutkiem jest także zmniejszenie duszności. Tlenoterapia jest także zabiegiem ratującym życie, a mechaniczna wentylacja umożliwia przeprowadzenie operacji w znieczuleniu ogólnym.
Tlenoterapia służy dostarczaniu powietrza o zwiększonym stężeniu tlenu. Jego niedostateczny dopływ do tkanek może prowadzić do poważnych uszkodzeń narządów, dlatego oddechowa niewydolność powinna być jak najszybciej zdiagnozowana, a chory poddany leczeniu. Terapia jest też często stosowana przez sportowców, którzy szukają sposobów na zwiększenie wydolności organizmu. Warto jednak pamiętać, że i do tego zabiegu należy podchodzić z głową, aby odpowiednio wykorzystać możliwości, jakie daje.
Zobacz też:
- Tlen medyczny to gaz niezbędny do oddychania, skoncentrowany w sprayu w puszce lub butli. Jak dokładnie działa tlen inhalacyjny?
- Hipoksemia a hipoksja – niedotlenienie organizmu. Jak zwiększyć ilość tlenu we krwi? Objawy niedoboru tlenu i profilaktyka
- Niewydolność oddechowa – jak rozpoznać niewydolność ostrą i przewlekłą? Objawy i leczenie niedotlenienia
- Saturacja – normy i nieprawidłowości
- Rurka intubacyjna z mankietem czy bez? Czym jest rurka dotchawicza i w jakim celu się ją stosuje?
- Obrzęk płuc – czym jest i jakie są przyczyny powstawania? Objawy i metody leczenia
- Jakie są najczęstsze choroby płuc i jakie objawy na nie wskazują?
- Niewydolność serca – czym jest, jakie daje objawy i jak wygląda leczenie?
