Ospa u dzieci to nic niezwykłego. „Wiatrówka” to typowa choroba wieku dziecięcego, a jej ogniska często pojawiają się w przedszkolach czy szkołach. Objawia się charakterystyczną wysypką. Zobacz, jak wygląda diagnozowanie oraz leczenie!
Ospa wietrzna u dzieci pojawia się w wyniku zakażenia wirusem VZV, który może wywołać także półpaśca. Przebieg choroby u małoletnich jest zdecydowanie łagodniejszy niż u dorosłych. Najgroźniejsze powikłania pojawiają się w przypadkach zakażeń w trakcie ciąży – u potomstwa matek, które same nie nabyły wystarczającej odporności. Wietrzna ospa u dzieci objawia się świądem i wykwitami skórnymi, które zmieniają się w pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Leczenie polega na łagodzeniu uciążliwych symptomów, a w ciężkim przebiegu podaje się acyklowir. Szczepionkę można podawać maluchom od 9. miesiąca, natomiast dzieci starsze niż 12 lat potrzebują dwóch dawek. Wirus pozostaje w organizmie chorej osoby do końca życia, w postaci utajonej.
Ospa u dzieci to efekt zakażenia wirusem VZV. Okres wylęgania choroby to 10–21 dni
Źródłem zakażenia zawsze jest drugi człowiek. Nie jest do tego wymagany bezpośredni kontakt, choć bliskość osoby chorej sprzyja zarażeniu. „Wiatrówka” zawdzięcza swoją popularną nazwę temu, że wirus VZV jest w stanie przenosić się na odległość kilkudziesięciu metrów w powietrzu. Ospa wietrzna u dzieci może pojawić się już w okresie płodowym, za pośrednictwem łożyska chorującej matki. Im późniejszy etap ciąży, tym mniejsze ryzyko przekazania infekcji i poważnych powikłań. Również pacjenci z półpaścem są w stanie zarażać ospą. Za obie choroby odpowiada ten sam wirus – niezwykle zaraźliwy, ale już bardzo dobrze znany naukom medycznym.
Choroba ujawnia się po 10–21 dniach od zakażenia. Średni okres wylęgania ospy wynosi 14 dni. Nosiciel może przekazywać wirusa VZV innym już na 1–2 dni przed wystąpieniem wysypki. Zdolność transmisji ustaje w momencie zaschnięcia grudek, co następuje po upływie ok. tygodnia. Ospa wietrzna u dzieci zwykle ma łagodny przebieg, ale istnieje możliwość wystąpienia groźnych dla zdrowia, a nawet życia komplikacji pochorobowych.
Szczególnie duże ryzyko powikłań dotyczy:
- osób o upośledzonej odporności;
- dorosłych kobiet w ciąży, które nie przechodziły choroby wcześniej;
- noworodków i niemowoląt, których matki nie mają swoistych przeciwciał.
Informacje o wirusie ospy wietrznej i półpaśca. To choroby zakaźne, przenoszone drogą kropelkową
Dlatego chorych pacjentów należy izolować przez cały ten czas. Zaleca się, by w razie wystąpienia pierwszych objawów rodzice chorego dziecka skonsultowali się z lekarzem telefonicznie i w ten sposób umawiali się na wizytę w przychodni. Naturalnie trzeba też zaprzestać posyłania go do przedszkola, szkoły czy zajęcia dodatkowe. Okres izolacji najczęściej wynosi 10–21 dni, w pewnych przypadkach może być przedłużony do 4 tygodni. Wirus VZV nie jest w stanie przeżyć poza organizmem człowieka na tyle długo, by dochodziło do zakażeń przez kontakt z klamką, poręczą, przyciskiem, włącznikiem lub jakimkolwiek innym przedmiotem.
Zobacz też: ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Wirus zwykle dostaje się do ludzkiego ustroju za pośrednictwem spojówek lub błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Dość długo rozwija się w organizmie, przede wszystkim w pierścieniu Waldeyera oraz w układzie limfatycznym wokół jamy ustnej, nosa i gardła. Ma też zdolność infekowania limfocytów T – w efekcie układ odpornościowy człowieka sam roznosi zakażenie po niemal całym ciele. Wirus VZV wnika głównie w naczynia włosowate skóry i komórki mieszków włosowych. Stąd tak rozległe wykwity wysypkowe, również na owłosionych częściach skóry. U osób z obniżoną odpornością jest w stanie zająć również:
- ośrodkowy układ nerwowy;
- płuca;
- wątrobę.
Zachorowania na ospę u dzieci najczęściej dotyczą grupy wiekowej 5–15 lat
W Polsce odnotowuje się zwykle od 100 do 200 tysięcy przypadków „wiatrówki” w ciągu roku. Zakażenia u osób, które mieszczą się w powyższym przedziale, to ok. 90% spośród nich. Natomiast po zawężeniu przedziału do 5–9 lat okaże się, że ospa u dzieci stanowi ok. 60% wszystkich przypadków. Podatność na zachorowanie wykazuje ok. 5% dorosłych.
Statystyki wskazują, że w klimacie umiarkowanym występuje wyraźna sezonowość zachorowań. Szczyt zakażeń ospą u dzieci przypada na zimę. Szczepienie lub przebycie choroby nie daje całkowitej odporności na zakażenie wirusem – wprawdzie nie dojdzie do powtórki ospy wietrznej, ale utajony VZV może wywołać półpaśca. Jego reaktywizacji sprzyjają inne choroby, które obniżają poziom odporności organizmu.
Wysypka nie zawsze jest pierwszym objawem ospy u dziecka. Jakie mogą być pierwsze symptomy ospy wietrznej?
Do zwiastunów choroby – objawów nieswoistych, które nie wystarczają do postawienia precyzyjnej diagnozy – należą m.in. pogorszenie samopoczucia, gorączka, katar, stan zapalny gardła i bóle brzucha, głowy, mięśni. Niektórzy chorzy wykazują się brakiem apetytu. Bardzo podobnie może zaczynać się małpia ospa, dla dzieci pozbawionych przeciwciał zdecydowanie bardziej niebezpieczna niż „wiatrówka”. Na wczesnym etapie rozwoju choroby – zanim na ciele dziecka pojawi się wysypka – mogą być konieczne testy PCR do wyodrębnienia DNA wirusa i prawidłowego rozpoznania rodzaju zakażenia.
Wszelkie wątpliwości powinny zniknąć po wystąpieniu wykwitów na skórze. Początkowo objawowa wietrzna ospa u dzieci to liczne plamki i zaczerwienienia. Razem z niewielkimi (0,5–1 cm) grudkami pojawia się świąd. Zmiany skórne przekształcają się w pęcherzyki z płynem – dziecko o upośledzonej odporności może mieć krwotoczne wykwity. W końcowej fazie objawowego przebiegu ospy u dziecka pojawiają się krosty i strupy. Nie należy ich rozdrapywać lub usuwać, gdyż może dojść do bakteryjnego nadkażenia ran. Istnieje również ryzyko pozostawienia trwałych blizn i przebarwień na skórze.
Przebieg ospy u dorosłych jest zwykle cięższy niż u dzieci
Zwykle skarżą się na zdecydowanie intensywniejszy świąd. U pacjentów z ospą wietrzną wraz z wiekiem rośnie prawdopodobieństwo wystąpienia:
- zapalenie gardła;
- wysokiej, minimum 4-dniowej gorączki;
- powiększenia węzłów chłonnych;
- komplikacji pochorobowych.
Możliwe powikłania ospy wietrznej u dzieci – infekcje, zapalenie płuc, objawy neurologiczne
Nadkażenia bakteryjne mogą prowadzić m.in. do ropienia, zapalenia ucha środkowego, zespołów wstrząsu toksycznego czy sepsy. Po ospie dziecko najbardziej narażone jest na zakażenie bakteriami gronkowca złocistego lub paciorkowców. U dorosłych najczęściej dochodzi do zapalenia płuc – szczególnie niebezpiecznego dla:
- palaczy;
- pacjentów z upośledzoną odpornością;
- kobiet w II i III trymestrze ciąży.
Do ospowych powikłań neurologicznych zalicza się m.in. zapalenie mózgu, aseptyczny stan zapalny opon mózgowo-rdzeniowych i zespół ataksji móżdżkowej. Ta ostatnia zdarza się u 1 na 4000 chorych dzieci. Istnieje również małe ryzyko zapalenia serca, wątroby, stawów, nerek oraz małopłytkowości krwi.
Zakażenie ospą w ciąży może wywołać u dziecka zespół ospy wrodzonej
W I i II trymestrze może się on skończyć obumarciem płodu, co zdarza się niezwykle rzadko. ZOW może skutkować bliznowaceniem skóry, upośledzeniem umysłowym, zaburzeniami oczu i uszkodzeniami układu moczowego. Ospa w ciąży tuż przed porodem jest równoznaczna z ciężkim przebiegiem zakażenia u noworodka. W takich przypadkach śmiertelność sięga nawet 30%.
Organizm potrzebuje czasu, by wykształcić podstawową odporność. Dlatego choroba matki stwarza realne zagrożenie w pierwszych dniach życia dziecka. Najgroźniejsza jest ospa u niemowlaka w ciągu ich pierwszych 48 godzin na świecie. Podanie przeciwciał VZIG nie zapobiega zakażeniu, ale wyraźnie zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu ospy i powikłań u malucha.
Leczenie ospy u dzieci koncentruje się na zwalczaniu objawów ospy wietrznej
Do zbicia gorączki stosuje się paracetamol – kwas acetylosalicylowy mógłby spowodować zespół Reye’a. Substancje przeciwhistaminowe są skuteczne w łagodzeniu swędzenia skóry. Czasami podaje się leki przeciw bólowe, a u osób z grup podwyższonego ryzyka i u pacjentów z komplikacjami stosuje się acyklowir.
W trakcie ospy u dziecka niezwykle istotne jest dbanie o codzienną higienę skóry. Zalecenia często obejmują nie tylko codzienne i uważne kąpiele, ale też częstą zmianę ubrań, ręczników i pościeli. Te należy zbierać i prać z zachowaniem ostrożności, gdyż kontakt z ospowym płynem również sprzyja zakażeniom wirusem VZV.
Szczepienia przeciwko ospie wietrznej. Dzieci do 12. r.ż. otrzymują jedną dawkę szczepionki
Pierwszą wakcynę opracowano w 1974 r., jej podstawowym zadaniem było łagodzenie przebiegu choroby w grupie dzieci narażonych na najpoważniejsze powikłania. 15 lat później rozpoczęły się szczepienia osób zdrowych, również dorosłych. Szczepionkę przeciwko ospie u dzieci można podawać po ukończeniu 9 miesięcy. Wykształcenie pełnej odporności u osób starszych niż 12 lat wymaga podania dwóch dawek. Jedna byłaby wystarczająco skuteczna „tylko” u ok. 95% pacjentów. Jeśli szczepienie zostanie wykonane w ciągu 72 godzin od kontaktu z osobą, która już choruje na ospę, wakcyna wciąż ma szansę na zapobiegnięcie rozwojowi zakażenia. Nawet jeśli to się nie uda, przebieg choroby będzie znacznie łagodniejszy.
Ospa u dzieci a odporność na zachorowania. Szczepienia przeciw ospie wietrznej to najlepsza profilaktyka
Przechorowanie „wiatrówki” daje gwarancję, że choroba już nigdy się nie powtórzy (choć wciąż można zachorować na półpaśca). Choć ospa wietrzna to chorobą zakaźną wieku dziecięcego, ze względu na ryzyko powikłań tzw. „ospa party” są narażeniem dzieci na poważne niebezpieczeństwo. Szczepienie pozwala wykształcić odporność poprzez kontakt z osłabioną formą wirusa. Wprawdzie po podaniu szczepionki może wystąpić charakterystyczna, rozsiana na całym ciele wysypka, to na tym kończą się podobieństwa do „prawdziwej choroby”. Ospa u dzieci jest łagodna, ale i tak groźniejsza od szczepień.
Zobacz też:
- Ospa – początki, objawy, leczenie i profilaktyka. Jak rozpoznać ospę wietrzną?
- Ospa wietrzna u kobiet w ciąży. Jakie ryzyko niesie ze sobą ospa w ciąży dla ciężarnych oraz płodu?
- Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór – kiedy można wyjść z domu?
- Ospa: jak długo w domu należy zatrzymać dziecko? Sprawdź!
- Ospa u dorosłych – objawy zachorowania, leczenie, powikłania. Czym jest ospa wietrzna, a czym półpasiec?
- Ospa wietrzna – przyczyny, przebieg, leczenie, powikłania. Szczepionka przeciw ospie wietrznej u dzieci
- Ospa u niemowlaka – objawy, szczepienia, leczenie, profilaktyka. Małpia ospa, ospa prawdziwa i wietrzna – czy są groźne?
- Ospa dzień po dniu. Jak wygląda przebieg choroby?
