Kwasica mleczanowa to jedno z rzadkich powikłań ostrej cukrzycy. Na czym polega to zaburzenie i jakie ma objawy?
Kwasica mleczanowa to zaburzenie polegające na nadmiernej produkcji mleczanów w organizmie i ich podwyższonej wartości w osoczu krwi. Występuje stosunkowo rzadko, zazwyczaj jako powikłanie cukrzycy, stanowi jednak zagrożenie dla życia ze śmiertelnością na poziomie 50 procent.
Co to jest kwasica mleczanowa? Jakie daje objawy?
Kwasica mleczanowa definiowana jest jako zaburzenie metaboliczne polegające na nadmiernej produkcji i podwyższonym stężeniu mleczanów w organizmie.
Mleczany, a konkretnie kwas mlekowy, jest końcowym produktem rozpadu glukozy w tkankach podczas procesu zwanego glikolizą. W prawidłowej glikolizie kwas mlekowy transportowany jest w postaci mleczanu do wątroby, gdzie kolejno zostaje przemieniony w pirogronian i rozłożony do dwutlenku i tlenku węgla. Dalej zostaje ponownie przetworzony do glukozy w wątrobie i w nerce. Cykl ten nazywa się cyklem Corich.
Na czym polega cykl Corich?
W cyklu Corich potocznie nazywanym też po prostu cyklem kwasu mlekowego mleczan transportowany jest poprzez krew do wątroby i nerek, gdzie wykorzystywany jest w procesie glukogenezy do syntezy glukozy. Glukoza kolejno dostaje się przez krew do różnych tkanek, gdzie jest ponownie wykorzystywana do glikolizy. Cykl został po raz pierwszy opisany przez Gretę i Carla Cori.
Podwyższone stężenie kwasu mlekowego we krwi
Kiedy szlak metaboliczny rozpadu glukozy zostaje zaburzony, mleczany gromadzą się we krwi. Za przekroczenie normy uznaje się już stężenie ponad 0,5 – 1,5 mmol/l. Aby uchronić przed nadmiarem kwasu mlekowego we krwi, organizm rozpoczyna mechanizmy kompensacyjne cechujące się przyśpieszeniem i pogłębieniem oddechu.
Kwasica mleczanowa występuje kiedy stężenie mleczanów we krwi przekroczy 5 mmol/l.
Rozpoznanie i diagnostyka kwasicy
Osoby z kwasicą mleczanową mogą cierpieć na symptomy takie jak:
- wymioty;
- bóle żołądka;
- zaburzenia układu pokarmowego;
- tzw. oddech Kussmaula, czyli przyśpieszony, ciężki oddech i występowanie nudności;
- obniżona temperatura ciała;
- obniżone ciśnienie krwi;
- odwodnienie;
- sepsa;
- zaburzenia świadomości.
Symptomy nie są specyficzne i mogą wskazywać na inne stany chorobowe. Są przede wszystkim wskazaniem do przeprowadzenia podstawowych badań i sprawdzenia poziomu kwasu mlekowego w organizmie. W celu rozpoznania kwasicy należy stwierdzić w diagnostyce laboratoryjnej również:
- hiperglikemię lub normoglikemię;
- spadek pH krwi (poniżej 7,30);
- lukę anionową;
- hiperkaliemię;
- prawidłowe stężenie sodu.
Luka anionowa stanowi różnicę stężenia jodów sodowych i sumy stężeń jonów chlorkowych i wodorowęglanowych. Wyznaczenie luki anionowej pozwala na zróżnicowanie kwasic i wyłapanie kwasic nieoddechowych i zatruć litem.
Typy i przyczyny występowania kwasicy mleczanowej
Medycyna wyróżnia dwa typy kwasicy mleczanowej:
- Typ A, beztlenowy, wynikający z niedostatecznego dotlenienia organizmu. Przyczyną jest zazwyczaj ostry wysiłek fizyczny, choroby płuc, anemia, zatrzymanie akcji serca i podobne schorzenia. Warunki beztlenowe doprowadzają wtedy do przyśpieszonego wytwarzania się mleczanów w glikolizie.
- Typ B, tlenowy, wynikający z zaburzenia metabolizmu mleczanu przy cukrzycy, niewydolności wątroby, zatruciach i ciężkich infekcjach.
Pośród przyczyn występowania kwasicy mleczanowej wyróżnia się:
- choroba von Gierkiego;
- zespół Fanconiego-Bickela;
- zespół MELAS;
- cukrzyca;
- niedotlenienie;
- niedobór tiaminy;
- wady sercowo-naczyniowe.
Kwasica mleczanowa może pojawić się również na skutek przyjmowanych leków, najczęściej przy leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu B lub antyretrowirusowa terapia HAART stosowania przy zakażeniu HIV. Szczególnie uważać należy przy przyjmowaniu metforminy, jednego z ważniejszych leków stosowanych przy cukrzycy typu 2. Często wystarczy odstawienie leku, aby ustąpiły objawy kwasicy. Metformina jest wyjątkowo skuteczna u chorych na cukrzycę, ale w przypadku pacjentów z przeciwwskazaniami (np. niewydolność nerek) może prowadzić do zatrucia lekiem i podwyższenia stężenia kwasu mlekowego.
Ważnym czynnikiem jest też niedobór tiaminy, pojawiający się głównie u osób nadmiernie spożywających alkohol. Zatrucie alkoholem jest jednym z częstych przyczyn pojawienia się schorzenia.
Kwasica mleczanowa u noworodków
U noworodków przyczynami kwasicy są przede wszystkim wady metaboliczne. Najczęściej występujące to:
- niedobór glukozy-6-fosfatazy i fruktozo-1,6-difosfatazy, będących katalizatorami reakcji tworzenia kwasu;
- encefalomiopatia mitochondrialna (MELAS).
Wpływ może mieć również niedotlenienie okołoporodowe, niewydolność serca oraz wrodzone wady sercowo-naczyniowe.
Leczenie kwasicy mleczanowej
Leczenie kwasicy mleczanowej zawsze należy rozpocząć od ustalenia przyczyny jej występowania. Choroba w niemal każdym przypadku wymaga leczenia warunków szpitalnych. Do metod leczenia należą:
- leczenie przeciwwstrząsowe;
- nawodnienie pacjenta;
- podawanie leków obkurczających naczynia obwodowe;
- dotlenienie i wspomaganie oddychania;
- dożylny wlew glukozy i insuliny co ma zapobiec dalszemu wytwarzaniu się kwasu w organizmie;
- dożylne podanie wodorowęglanu sodu w celu zobojętnienia zakwaszonego pH krwi;
- hemodializa.
Nieleczona kwasica może doprowadzić do pojawienia się śpiączki mleczanowej na wskutek zatrucia organizmu, lub śmierci pacjenta (śmiertelność przy kwasicy wynosi 50%). Ogromne znaczenie ma zapobieganie wystąpienia wstrząsu, pacjent musi być więc odpowiednio nawodniony. Częstym wsparciem terapii są leki moczopędne lub hemodializy, nadmiar mleczanów jest wtedy wydalany z moczem.
Kwasica mleczanowa — podsumowanie
Co musisz wiedzieć o kwasicy? Kwasica mleczanowa to stan zagrażający życiu, w którym znacznie podwyższone zostaje stężenie kwasu mlekowego (mleczanu) w osoczu krwi. Zaburzenie najczęściej rozpoznawane jest jako powikłanie cukrzycy, ze względu na szeroką ilość powikłań wymaga jednak sprawnej diagnostyki i leczenia przeciwwstrząsowego.
Zobacz też:
- Natrii hydrogenocarbonas – soda oczyszczona. Dawkowanie, zastosowanie i przeciwwskazania. Co warto wiedzieć o tej substancji?
- Glukoza – budowa, rola w organizmie. Jaki poziom glukozy we krwi oznacza cukrzycę i jak wygląda badanie glukozy na czczo?
- Niedobór insuliny – czy to cukrzyca? Poznaj charakterystyczne objawy
- Schorzenie XXI wieku, czyli glikemia. Czym jest i jakie są normy glikemii?
- Badania na cukrzycę – jakie wykonać, by rozpoznać tę podstępną chorobę?
- Cukrzyca – objawy. Czym jest i jak sobie z nią radzić?
- Zioła na obniżenie cukru – co warto stosować przy cukrzycy? Poznaj zioła na cukrzycę obniżające poziom cukru we krwi!
- Glukagon i jego stężenie we krwi – jak je badać? Jak ten hormon pomaga w leczeniu cukrzycy?
