Schorzenie XXI wieku, czyli glikemia. Czym jest i jakie są normy glikemii?

Cukrzyca w ostatnich latach urasta do miana choroby cywilizacyjnej i schorzenia XXI wieku. Potwierdzają to statystyki, ponieważ jeszcze w 1980 roku, czyli przed 40-toma laty na cukrzycę chorowało 108 mln ludzi na świecie, a w 2014 roku liczba ta przekroczyła 420 mln. W 2040 roku według szacunków ekspertów może być na świecie 640 mln ludzi zmagających się z tą dolegliwością. By móc ją zdiagnozować, a później właściwie leczyć, warto badać glikemię i wiedzieć, jakie są jej normy. 

Co to jest glikemia?

W medycynie wykorzystywane są wskaźniki pozwalające na zdiagnozowanie różnych chorób i stanów pacjentów. Zalicza się do nich również glikemię. Co to jest glikemia? To wskaźnik obrazujący stężenie glukozy we krwi pacjenta w danym czasie. Nie jest więc ona wartością stałą, ale zmienną w czasie. Wyrażana może być w jednostkach mmol/l oraz mg/dl, a do jej zbadania potrzebna jest próbka krwi pacjenta. Dlatego mówi się w jej kontekście o badaniu stężenia glukozy we krwi.

Musisz wiedzieć, że w twoim organizmie występuje naturalnie cukier i nie jest to niepokojące zjawisko. Glukoza, o której najczęściej mówi się przy okazji omawiania glikemii, to cukier prosty, który wchodzi w skład znanego ci produktu spożywczego, inaczej sacharozy. Dla komórek twojego organizmu, zwłaszcza dla neuronów, tj. komórek nerwowych, to właśnie glukoza odgrywa rolę „paliwa”. Jest źródłem energii, która z czasem ulega wyczerpaniu, dlatego powinna być uzupełniana.

Kiedy jesz coś słodkiego, to w przewodzie pokarmowym trawisz cukry złożone, takie jak skrobię, do postaci prostych związków – monosacharydów występujących pod postacią glukozy, fruktozy i galaktozy. Są one wchłaniane w jelicie cienkim, skąd trafiają do krążenia wrotnego oraz do wątroby. Glukoza magazynowana jest w mięśniach i właśnie w wątrobie jako glikogen, skąd uwalniana jest do krwi.

Jaką rolę odgrywa insulina i glukagon?

Poziom glukozy w organizmie powinien znajdować się pod ścisłą kontrolą hormonów trzustkowych, jak insulina i glukagon, które mają przeciwstawne działanie. O ile insulina powoduje obniżenie poziomu glikemii, powodując wychwyt glukozy przez komórki wątroby, mięśni i tkankę tłuszczową, o tyle glukagon podnosi stężenie glukozy i powoduje stymulowane jej produkcji w wątrobie.

Kto i jak często powinien badać poziom glikemii?

Badanie oznaczające poziom cukru czy też glukozy we krwi pozwala na określenie poziomu glikemii. Lekarz może sprawdzić ilość glukozy we krwi lub osoczu pacjenta. Pomiary glukozy profilaktycznie wykonuje się u osób zdrowych, ale badanie to może być zlecane dla potwierdzenia u nich podwyższonego lub obniżonego poziomu cukru w organizmie. Odpowiednio mówi się wówczas o hiperglikemii, gdy glikemia jest wysoka, lub hipoglikemia, przy niskim poziomie cukru we krwi. Osoby chorujące na cukrzycę typu 1 lub 2, a także kobiety w ciąży oraz wszyscy ci pacjenci, którzy genetycznie są obciążeni ryzykiem wystąpienia cukrzycy, powinni mierzyć sobie regularnie stężenie glukozy.

Trzy sposoby badania glikemii

Poziom cukru we krwi można sprawdzić o dowolnej porze, ale nie zawsze takie wyniki badań są w jakikolwiek sposób miarodajne dla lekarza. Dlatego można wyróżnić trzy sposoby pomiaru glikemii. 

Glikemia na czczo 

Poziom stężenia glukozy wykonuje się rano, a odstęp pomiędzy badaniem a ostatnim posiłkiem powinien wynosić co najmniej 12 godzin.

Doustny test obciążenia glukozą

Nazywany w skrócie OGTT albo krzywą cukrzycową. Polega na wykonaniu pierwszego pomiaru glikemii na czczo, a później po wypiciu przez pacjenta roztworu z glukozą. Krzywą cukrową wykonuje się często u ciężarnych, ale u nich krew pobiera się nie dwa razy, ale trzykrotnie.

Przygodny test glukozy 

Polega na zmierzeniu poziomu glikemii w dowolnej chwili, w warunkach domowych, przed lub po posiłku.

By móc prawidłowo zinterpretować wyniki badania, trzeba znać obowiązujące normy glikemii.

Glikemia – normy

W zależności od tego, w jaki sposób mierzona jest glikemia i o jakim czasie, jej normy mogą lekko różnić się względem siebie. Normy glikemii na czczo wynoszą:

• 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l)  – poziom normalnej glikemii;
• 100 – 125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l) – poziom podwyższonej glikemii;
• ponad 126 mg/dl (ponad 7 mmol/l) – cukrzyca.

Inaczej wygląda to przy doustnym teście. Normy glikemii wyglądają wówczas następująco:

• 140 mg/dl (7,8 mmol/l) – normalny poziom;
• 140 – 199 mg/dl (7,8 – 11,1 mmol/l) – przekroczenie normy;
• ponad 200 mg/dl (ponad 11,1 mmol/l) – cukrzyca.

Glikemia poposiłkowa również będzie inna, jeśli test wykonywany jest po posiłku. Przyjmowane są wtedy wyższe normy stężenia cukru we krwi niż przy glikemii na czczo i wynik powyżej 200 mg/dl, czyli ponad 11,1 mmol/l wskazuje na cukrzycę.

Co może powodować podwyższenie lub obniżenie norm glikemii?

Pojedyncze oznaczenie wysokiego poziomu glikemii u pacjenta nie musi oznaczać, że masz cukrzycę. Zwykle zlecane są badania na czczo i jeśli wówczas w dwóch niezależnych pomiarach poziom cukru będzie wyższy niż 126 mg/dl lub powyżej 7 mmol/l, jest to podstawą do rozpoznania właśnie tego schorzenia.

Czynniki zwiększające ryzyko występowania cukrzycy

Niektórzy pacjenci powinni regularnie badać glikemię na czczo – co najmniej raz na 3 lata, jak zaleca Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Każda osoba, która ma więcej niż 45 lat powinna wykonywać takie badanie przesiewowe w kierunku stanów przedcukrzycowych i cukrzycy. Niezależnie od wieku, regularne badania poziomu glikemii trzeba przeprowadzać raz na 12 miesięcy u osób zaliczanych do grupy ryzyka wystąpienia cukrzycy, czyli u:

• otyłych lub mających nadwagę;
• mało aktywnych fizycznie;
• mających w najbliższej rodzinie osobę chorującą na cukrzycę, np. rodzica lub dziadka czy babcię;
• z rozpoznanym już stanem przedcukrzycowym;
• chorujących na nadciśnienie tętnicze czy dyslipidemię;
• chorujących na choroby układy sercowo-naczyniowego’
• kobiet z przebytą cukrzycą ciążową lub u tych, które urodziły dziecko o masie powyżej 4 kg;
• kobiet z rozpoznanym zespołem policystycznych jajników.

Nawet codzienne badania glikemii muszą sobie robić przy użyciu domowego glukometru osoby, które chorują na cukrzycę, aby utrzymywać jej poziom na bezpiecznym poziomie i sprawdzać, czy zalecone leki, zmiana stylu życia i dieta przynoszą odpowiednie rezultaty.

Cukrzyca jest chorobą, z którą można normalnie żyć, a jej wczesne rozpoznanie pozwala na szybkie zareagowanie i niedopuszczenie do wystąpienia negatywnych objawów towarzyszących podwyższonemu poziomowi cukru w organizmie.

---

Zobacz też:

• Badania na cukrzycę – jakie wykonać, by rozpoznać tę podstępną chorobę?
• Glukoza – budowa, rola w organizmie. Jaki poziom glukozy we krwi oznacza cukrzycę i jak wygląda badanie glukozy na czczo?
• Podwyższona hemoglobina – o czym świadczy taki wynik badania?
• Hiperglikemia – czym grozi zbyt wysoki poziom stężenia glukozy we krwi?
• Cukrzyca ciążowa a zdrowie matki i dziecka. Jak radzić sobie z cukrzycą w ciąży?
• Niedobór cukru we krwi – czym grozi zbyt niski poziom glukozy? Objawy, skutki i sposoby leczenia
• Czym jest FT4 i dlaczego bada się jego stężenie we krwi?
• Zioła na obniżenie cukru – co warto stosować przy cukrzycy? Poznaj zioła na cukrzycę obniżające poziom cukru we krwi!