Bradykardia to stan, w którym akcja serca jest zbyt wolna, a częstość uderzeń spada poniżej 60 uderzeń na minutę. Bradykardia jest zaburzeniem funkcji węzła zatokowego, które nie zawsze daje objawy. Sprawdź, kiedy trzeba ją leczyć!
Bradykardia może prowadzić do omdleń oraz utraty przytomności. Zaburzenie podejrzewa się u osób szybko się męczących, zgłaszających problemy z koncentracją i pamięcią, z opóźnieniem reagujących na bodźce. Aby zdiagnozować bradykardię, przeprowadza się całodobowe monitorowanie pracy serca (Holter EKG). Co ciekawe, bradykardia nie musi oznaczać choroby. Jako stan fizjologiczny występuje u sportowców i osób z nadmierną aktywnością nerwu błędnego. W innych przypadkach zaburzenie to wymaga leczenia farmakologicznego, a nawet wszczepienia rozrusznika serca. Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej.
Bradykardia zatokowa, czyli dysfunkcja węzła zatokowego
Bradykardią określa się zbyt wolną pracę serca w stosunku do potrzeb organizmu. Dolną granicą jest 60 uderzeń na minutę. Prawidłowy rytm serca nazywany jest zatokowym – częstość skurczów mięśnia sercowego mieści się w przedziale 60–100 uderzeń na minutę. Bradykardia jest zaburzeniem funkcji węzła zatokowego, który gra rolę rozrusznika serca. Obniżona częstotliwość skurczów mięśnia sercowego związana jest z nieprawidłowościami w wytwarzaniu bodźców w węźle zatokowo-przedsionkowym. Taka dysfunkcja może mieć charakter przejściowy lub stały. W tym drugim przypadku lekarz diagnozuje u pacjenta tzw. zespół chorego węzła zatokowego. Schorzenie to występuje dość często u osób w podeszłym wieku i jest wskazaniem do wszczepienia stymulatora serca. U 1/3 pacjentów bradykardii towarzyszą inne nieprawidłowości jak np. blok przedsionkowo-komorowy lub blok śródkomorowy.
Bradykardia – objawy
Choć czasem bradykardia może przebiegać bezobjawowo, u większości pacjentów można zaobserwować pewne niepokojące symptomy. Zbyt wolne bicie serca może powodować następujące dolegliwości:
- osłabienie organizmu;
- mniejszą tolerancję wysiłku;
- problemy z koncentracją;
- zawroty głowy;
- mroczki przed oczami;
- omdlenia.
Niepokojące objawy to także kołatanie serca i duszności. W przypadku zaobserwowania tego rodzaju zaburzeń warto skonsultować się z lekarzem, który zleci stosowne badania pozwalające postawić prawidłową diagnozę.
Przyczyny bradykardii
Wśród przyczyn zaburzenia rytmu serca, jakim jest bradykardia, wymienia się między innymi wspomnianą dysfunkcję węzła zatokowego. To jednak niejedyna możliwa przyczyna nieprawidłowej pracy serca. Bradykardia może towarzyszyć również innym chorobom, może być spowodowana zmianami w autonomicznym układzie nerwowym (zaburzenia przewodzenia). Bradykardia występuje także u osób z niedoczynnością tarczycy. Co jeszcze przyczynia się do zwolnienia pracy serca?
- zawał mięśnia sercowego;
- udar mózgu;
- zaburzenia wodno-elektrolitowe;
- zatorowość płucna;
- przyjmowanie niektórych leków stosowanych w kardiologii np. w leczeniu arytmii (zbyt wolny rytm serca jest jednym ze skutków ubocznych terapii);
- choroba wieńcowa (niedokrwienna serca);
- choroby zapalne np. toczeń;
- zespół bezdechu śródsennego;
- kumulowanie się żelaza w tkankach.
Przyczyną zwolnionej czynności serca może być także zażywanie narkotyków, nadużywanie alkoholu i nadmierny stres.
Czym jest bradykardia fizjologiczna?
Bradykardia fizjologiczna często występuje u sportowców, zwłaszcza uprawiających sporty wyczynowe. Osoby te mają silny i wytrenowany mięsień serca wyrzucający podczas skurczu znacznie więcej krwi niż zazwyczaj. Dzięki temu, mimo mniejszej częstotliwości skurczów, serce jest w stanie zapewnić prawidłowe ukrwienie całego organizmu.
Diagnostyka bradykardii
Osoby obserwujące u siebie objawy bradykardii mogą rozpocząć wykonywanie kontrolnych pomiarów tętna. Jeśli częstość akcji serca niepokojąco spada, należy zgłosić się do lekarza. Kardiolog wykona badanie EKG, zmierzy tętno, przeprowadzi z pacjentem wywiad. Najczęściej zaleca się badanie przedłużonej rejestracji EKG metodą Holtera. Badanie da obraz pracy serca w spoczynku oraz w trakcie normalnej aktywności.
Co, jeśli badanie EKG nie umożliwi diagnozy?
Jeśli EKG nie da jednoznacznej odpowiedzi, a lekarz podejrzewa zaburzenie, stosuje się podskórne wszczepienie specjalnych rejestratorów monitorujących pracę serca. Jeszcze innym sposobem diagnozowania bradykardii jest badanie elektrofizjologiczne polegające na wprowadzeniu do serca elektrod. Metoda ta pozwala ocenić funkcjonowanie układu bodźcoprzewodzącego.
Leczenie bradykardii
Leczenie bradykardii musi poprzedzić diagnostyka oraz ustalenie przyczyny zaburzeń rytmu serca (spowolnionej pracy mięśnia sercowego). Jeśli serce bije zbyt wolno z powodu określonej choroby układu sercowo-naczyniowego, lekarz skupia się na leczeniu tejże choroby. Wdrożenie odpowiedniej terapii pozwala przywrócić prawidłowy rytm serca.
Rodzaje terapii przy zwolnionej akcji serca
Jeżeli bradykardia związana jest z ryzykiem nagłego zatrzymania akcji serca (tzw. asystolia, czyli brak czynności elektrycznej serca), wówczas podaje się pacjentom atropinę lub stosuje tzw. przezskórną stymulację serca. Poprzez elektrody naklejone na klatce piersiowej wysyła się do nerwów krótkie impulsy elektryczne o niskim napięciu. Często ten sposób pomaga przywrócić prawidłowe przewodnictwo nerwowe i uregulować pracę serca. W przeciwnym razie stosuje się metodę stymulacji polegającą na wprowadzeniu elektrod przez naczynia wprost do serca. Omówione rodzaje terapii wykorzystuje się przy bradykardii przemijającej. W niektórych przypadkach konieczne jest wszczepienie rozrusznika serca.
Bradykardia a rozrusznik serca
Rozrusznik, czyli stymulator serca to urządzenie składające się z generatora impulsów oraz elektrod. Generator wszczepia się zazwyczaj pod skórę w okolicy lewego obojczyka, natomiast elektrody wprowadza się żyłami do prawego przedsionka lub komory serca. Miejsce wprowadzenia elektrod uzależnione jest od tego, gdzie pojawiają się nieprawidłowości. Możliwe jest więc umieszczenie ich w obu jamach serca. Elektrody przesyłają impulsy z generatora do serca.
Jak działa rozrusznik serca?
Generator monitoruje stan pracy serca, reaguje kiedy to konieczne – może przyspieszać i zwalniać rytm serca w zależności od potrzeb. Wszczepienie rozrusznika wymaga wizyt kontrolnych co 6–12 miesięcy. Niezbędne jest także wymienienie baterii oraz elektrod. Obecnie dostępne są nowoczesne stymulatory bezelektrodowe, wszczepiane bezpośrednio do serca. Brak elektrod zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia problemów z rozrusznikiem.
Bradykardia a tachykardia
Tachykardia jest przeciwieństwem bradykardii i oznacza przyspieszoną pracę serca. Tachykardia nazywana jest częstoskurczem i możemy o niej mówić, gdy serce uderza ponad 100 razy na minutę. Wysoki puls może być skutkiem zwiększonego wysiłku fizycznego lub silnego stresu, a także symptomem odwodnienia. Przyspieszona akcja serca obserwowane jest po spożyciu alkoholu lub zbyt dużej ilości kawy. Tachykardia jest również następstwem chorób:
- nadciśnienia tętniczego;
- choroby wieńcowej;
- niewydolności układu krążenia;
- nadczynności tarczycy;
- przebytego zawału serca mięśniowego;
- hipoglikemii;
- udaru cieplnego.
Inne przyczyny tachykardii
Podwyższone tętno może towarzyszyć przeziębieniu, grypie, zatruciu pokarmowemu. Zdarza się, że tachykardia jest skutkiem chronicznego stresu i stanów lękowych. Mamy wtedy do czynienia z tzw. nerwicą serca objawiająca się kołataniem, dusznościami i zawrotami głowy. Tachykardia wymaga konsultacji ze specjalistą, jeśli epizody powtarzają się, jednak trudno jest ustalić jednoznaczną przyczynę (emocje, aktywność fizyczna).
Zbyt wolne bicie serca – powikłania nieleczonej bradykardii
Jeżeli ilość uderzeń serca u dorosłego spada poniżej 60 razy na minutę, a epizody powtarzają się i towarzyszą im niepokojące objawy, nie warto odwlekać wizyty u lekarza. U pacjenta z bradykardią może dojść do różnych komplikacji – konsekwencje zależą od wysokości tętna, przyczyny zaburzeń, stopnia ewentualnego uszkodzenia mięśnia sercowego. Zazwyczaj towarzyszące bradykardii dolegliwości (zawroty głowy, mroczki przed oczami, omdlenia itp.) oznaczają, iż problem wymaga diagnostyki i wdrożenia leczenia. Powikłaniami nieleczonej bradykardii mogą być:
- nagłe zatrzymanie krążenia;
- udar mózgu;
- zator obwodowy.
Czy bezobjawowa bradykardia wymaga leczenia?
Wszystkie powyższe mogą doprowadzić do zgonu pacjenta. Co więcej, same omdlenia są problemem, ponieważ często skutkują upadkami kończącymi się złamaniami i potłuczeniami, a nawet urazami głowy. Bezobjawowa bradykardia nie wymaga leczenia.
Bradykardia może być zjawiskiem fizjologicznym, ale także stanem patologicznym. W tym drugim przypadku należy ustalić przyczynę zaburzeń i zastosować odpowiednią terapię. Jeśli jakiekolwiek objawy ze strony serca wydają się niepokojące, warto skorzystać z możliwości konsultacji z lekarzem. Prawidłowa diagnoza i zrozumienie przyczyn zbyt wolnej akcji serca, zapobiegnie poważniejszym konsekwencjom.
Zobacz też:
- Tachykardia zatokowa – czy częstoskurcz serca jest groźny dla zdrowia?
- Prawidłowy puls – jak go osiągnąć i utrzymać?
- Czym jest tachykardia – przyczyny, objawy i leczenie częstoskurczu. Kiedy przyspieszone bicie serca jest groźne dla zdrowia?
- Magnez a niski puls – jak niedobór magnezu wpływa na układ krążenia?
- Asystolia – przyczyny, objawy i pierwsza pomoc przy nagłym zatrzymaniu krążenia krwi. Czy defibrylacja przywróci rytm serca?
- Badanie EKG – na czym polega i kiedy stosuje się elektrokardiografię?
- Migotanie przedsionków – zaburzenia rytmu serca. Diagnozowanie arytmii, objawy i leczenie migotania przedsionków
- Rehabilitacja – prądy: skutki uboczne
