Astma to stan zapalny i podrażnienie dróg oddechowych o charakterze przewlekłym. Choroba powoduje nadwrażliwość dróg oddechowych, co prowadzi do kaszlu oraz duszności. Na astmę cierpi wiele milionów ludzi na całym świecie. Zobacz, co należy o niej wiedzieć!
Astma to choroba, na którą cierpi ponad 300 milionów ludzi na całym świecie. Czyni to ją jednym z najbardziej rozpowszechnionych globalnie schorzeń. Jest to także najczęściej występująca choroba przewlekła wśród dzieci. Cierpiących na astmę z roku na rok przybywa i szacuje się, że do 2025 roku liczba chorych będzie wynosiła ponad 400 milionów. W samej Europie statystyki mówią o 30 milionach astmatyków. Może to być choroba śmiertelna. Każdego dnia umiera na nią 1150 osób, czyli prawie tyle samo ile na malarię. W Polsce mówi się o 8% astmatyków w wieku dziecięcym oraz od 5% do 7% wieku dorosłym. Obecnie liczba chorych wynosi więc około 4 milionów. Jest to choroba przewlekła, nie ma na nią lekarstwa, a chorzy zmagają się z nią przez całe życie. Można jednak skutecznie zapobiegać objawom, aby były minimalne. W jaki sposób?
Czym jest astma?
Astma to choroba przewlekła oskrzeli. U ludzi z tym problemem kurczą się zbyt mocno w porównaniu do osób zdrowych. Oskrzela zbudowane są z chrząstki, mięśni oraz błony śluzowej. To skurcz mięśni jest odpowiedzialny za zwężenie podczas napadu astmy. Mięśnie astmatyków przerastają i stają się silniejsze, co prowadzi do coraz większego skurczu oskrzeli. Eksperci określają astmę mianem choroby heterogennej, czyli niejednorodnej, mającej wiele postaci.
Astma – objawy
Najczęstszymi objawami, po których można rozpoznać astmę, są:
- duszności;
- kaszel;
- ściskanie w klatce piersiowej;
- świszczący oddech.
Objawy te mają najczęściej charakter napadowy. Większość chorych nie odczuwa żadnych objawów pomiędzy napadami. Objawy, czyli duszność i kaszel, ustępują same lub po podaniu leku rozkurczającego oskrzela. U niektórych chorych jedynym objawem astmy jest uporczywy kaszel, taką astmę określa się niekiedy wariantem kaszlowym astmy.
Kaszel
U astmatyków kaszel występuje zwykle w formie suchej i wówczas nie następuje odkrztuszanie plwociny. Bardzo często towarzyszy temu duszność i czasami świszczący oddech. Chorzy mogą budzić się w nocy z powodu kaszlu. Nie każdy przewlekły kaszel od razu oznacza astmę, a samo zidentyfikowanie tej choroby jest czasami bardzo trudne. Jeżeli kaszel występuje poza okresem przeziębień, to warto udać się do lekarza, który wykona badania w kierunku astmy.
Ściskanie w klatce piersiowej
Pacjenci często odczuwają wrażenie uciskania w klatce piersiowej i towarzyszącą temu duszność. Często chorzy opisują to jako obręcz, która ściska ich klatkę piersiową. Połączone jest to z trudnością z oddychaniem. Sam ból nie musi być koniecznie objawem astmy, jest wiele schorzeń, które mogą go wywołać. Jeżeli osoba czuje jednak nawracający ból lub pieczenie w okolicy mostka i w dolnej części klatki piersiowej, który nasila się przy wdechach, to powinna jak najszybciej udać się do lekarza, który dokona diagnozy.
Świszczący oddech
Temu objawowi również bardzo często towarzyszą duszności. Zwężenie oskrzeli przy napadzie astmy utrudnia bardziej wydech niż wdech. Podczas ataku astmy powietrze przeciska się przez zwężone oskrzela, czemu towarzyszy charakterystyczny dźwięk. Jest to objaw, z którym należy jak najszybciej udać się do lekarza, który dokona diagnozy poprzez osłuchanie stetoskopem. Zdarza się, że świsty dochodzące z dróg oddechowych są tak głośne, że usłyszy je nie tylko chory, ale także jego najbliżsi.
Skąd bierze się astma?
Pojawienie się astmy może być uwarunkowane genetycznie. Mówi się wtedy o atopowej odmianie choroby. Bardzo często lekarze dokonują wywiadu rodzinnego w kierunku alergii i nadreaktywności oskrzeli. Astma może też mieć podłoże środowiskowe i wtedy powodowana jest między innymi przez:
- dym tytoniowy;
- dużą ekspozycję na alergeny;
- substancje chemiczne w miejscu pracy;
- złą dietę;
- przebyte w dzieciństwie infekcje wirusowe.
Co może wywołać atak astmy?
- Ataki astmy bardzo często zdarzają się w nocy i nad ranem, jednak nie u wszystkich chorych. Atak jest często spotykany po wysiłku fizycznym. W przypadku osób, które chorują na astmę atopową, czyli o podłożu alergicznych, źródłem jest kontakt z alergenami, na które dana osoba jest uczulona. Mogą to być pyłki roślin, kurz lub sierść zwierząt.
Wśród innych czynników, które mogą wywołać atak astmy, można wymienić:
- silne emocje;
- stres;
- dym papierosowy;
- zanieczyszczenia powietrza;
- czynniki drażniące (aerozole lub opary farb);
- leki (między innymi niesteroidowe leki przeciwzapalne i kwas acetylosalicylowy);
Dłuższe epizody astmy mogą być wywołane przez zakażenia wirusowe górnych dróg oddechowych.
Nasilenie objawów astmy
Napady astmatyczne mają różny poziom nasilenia, ale najwyższe stopnie mogą nawet prowadzić do śmierci. Każdy astmatyk powinien umieć rozpoznać atak i wiedzieć, w jaki sposób na niego zareagować. Ostre napady astmy nie ustępują szybko i wymagają pomocy lekarza, jednak większość pacjentów nie ma takich stanów. Oto objawy, które świadczą o ciężkim napadzie:
- problemy z wypowiadaniem zdań ze względu na duszności. Ostry napad astmy pozwala wypowiadać tylko pojedyncze słowa;
- zmęczenie i senność;
- uczucie duszności, które nie mija pomimo użycia wziewnego leku rozkurczającego oskrzela.
Podstawowym objawem astmy jest duszność. W przypadku ciężkiego zaostrzenia astmy może dojść do trudności z mówieniem. Podczas zaostrzenia astmy dochodzi do zmniejszenia PEF, czyli szczytowego przepływu wydechowego do wartości mniejszej niż 80%. W bardzo ciężkich stanach zdarza się, że PEF spada poniżej 60%.
Co robić, gdy astma nie ustępuje?
W przypadku zaostrzenia astmy należy przyjąć dawkę od 2 do 6 wdechów leku rozkurczającego oskrzela. Jeżeli to działanie sprawiło, że PEF wzrósł do wartości ponad 80%, a duszność nie powraca przez kilka godzin, to prawdopodobnie nie będą potrzebne dodatkowe działania. Jeżeli jednak lek nie przyniósł rezultatu, należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. W czasie oczekiwania na karetkę chory powinien kontynuować przyjmowanie leku.
Leczenie astmy
Astmatyk powinien znać swoją chorobę i widzieć, jak postępować w przypadku zaostrzenia objawów. Ważna jest tutaj rola lekarza, który wyedukuje pacjenta. Pacjent wspólnie z lekarzem powinni zidentyfikować czynniki, które powodują objawy i ograniczyć możliwość wpływu na organizm. Te czynniki to:
- alergeny;
- wysiłek fizyczny;
- substancje chemiczne;
- zakażenia wirusowe;
- intensywne zapachy;
- stres;
- silne emocje;
- dym papierosowy;
Astma – leczenie farmakologiczne
W leczeniu farmakologicznym astmy stosowane są leki doraźne i kontrolujące chorobę. Leki kontrolujące stosowane są regularnie, niezależnie od tego, czy objawy astmy występują. Nie działają natychmiastowo, ale ich efekt jest widoczny po kilku tygodniach stosowania. Wśród nich można wymienić:
- glikokortykosteroidy wziewne;
- β2-mimetyki;
- leki przeciwleukotrienowe;
- teofilinę;
- kromony;
- glikokortykosteroidy doustne.
Leki doraźne mają za zadanie zmniejszyć nasilenie objawów. Nie leczą one bezpośrednio zapalenia, ale rozszerzają oskrzela, co sprawia, że objawy mają mniejsze nasilenie. W tym wypadku najczęściej stosowanymi lekami są krótko działające β2-mimetyki. Jeżeli leki stosowane doraźnie muszą być zażywane coraz częściej i słabiej radzą sobie z objawami, to znaczy, że kontrola astmy ulega pogorszeniu i należy zgłosić się do lekarza.
Astma a COVID-19
Według specjalistów astma nie zwiększa ryzyka wystąpienia ciężkiej postaci COVID-19. Pacjenci z tym problemem także nie chorują częściej i nie mają cięższego przebiegu koronawirusa. Jeżeli chory na astmę nie ma chorób współistniejących, to przebieg COVID-19 będzie taki sam jak u pacjentów zdrowych. Stosowane będą również takie same leki.
Chociaż astma może być groźną chorobą, to odpowiednie jej leczenie pozwoli zminimalizować objawy do bardzo niskiego poziomu. W przypadku ostrych ataków należy pamiętać o bardzo szybkim wezwaniu pogotowia ratunkowego.
Zobacz też:
- Astma oskrzelowa – czym jest i jak ją leczyć?
- Dychawica oskrzelowa – jak leczyć tę przewlekłą chorobę dróg oddechowych u dzieci i dorosłych?
- Pulmicort – zastosowanie, dawkowanie, działania niepożądane. W jakich sytuacjach można podać Pulmicort? Czy jest to lek bezpieczny dla dzieci?
- Kaszel u dziecka – rodzaje kaszlu. Jaki kaszel jest powodem do niepokoju?
- Układ oddechowy człowieka — budowa, funkcje, najczęstsze choroby
- Ventolin – zastosowanie, dawkowanie, działania niepożądane. Kto może zażywać lek Ventolin? Czy jest bezpieczny dla kobiet w ciąży i karmiących piersią?
- Jakie są najczęstsze choroby płuc i jakie objawy na nie wskazują?
- Berodual – zastosowanie, dawkowanie i sposób działania
