Dolegliwość, której towarzyszy żółte zabarwienie skóry jest powszechnie znana. Słusznie kojarzy się ją z zaburzeniami działania wątroby. Często jednak ten termin jest błędnie używany zamiennie z zapaleniem wątroby – tak naprawdę żółtaczka to jej część. Z czym związane jest to nietypowe, żółte zabarwienie skóry? Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, jak i dlaczego powstaje żółtaczka oraz jak można ją leczyć.
Co to jest żółtaczka?
Wbrew powszechnemu przekonaniu żółtaczka nie jest chorobą. To raczej zespół charakterystycznych objawów, który może towarzyszyć rozmaitym chorobom. Żółtaczka polega na żółtym zabarwieniu skóry i białek oczu. Spowodowane jest to odkładaniem się nadmiaru bilirubiny w tkankach.
Czym z kolei jest bilirubina? To żółty barwnik pochodzenia fizjologicznego, który powstaje na skutek degradacji hemoglobiny w starych krwinkach czerwonych i niektórych białek. Bilirubina może występować w ciele i nie powodować żadnych zmian skórnych. Jej prawidłowe stężenie wynosi 1 mg/dl. Żółtaczka to sytuacja, w której ta norma zostaje przekroczona trzykrotnie. Istnieje też tzw. stan podżółtaczkowy – podwyższonego stężenia bilirubiny, ale nie w tak dużym stopniu.
Czy żółtaczka jest zaraźliwa?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna – żółtaczka może, ale nie musi być zaraźliwa. Jeżeli jest ona spowodowana zakażeniem wirusowym i można zarazić się wiele razy. Istnieją trzy typy wirusowego zapalenia wątroby, którym towarzyszy żółtaczka – A, B i C.
Typ A jest bardzo zakaźny – przenosi się drogą pokarmową i w wyniku niedostatecznej higieny. Typy B i C rozprzestrzeniają się podczas kontaktu z krwią lub poprzez zbliżenie intymne. Żółtaczką wirusa wątroby typu B lub C można zarazić się podczas operacji, zabiegów chirurgicznych i stomatologicznych. Pozostałe choroby powodujące żółtaczkę nie są zakaźne.
Żółtaczka u dorosłych – przyczyny występowania
Przyczyny występowania żółtaczki mogą być następujące:
- ostre wirusowe zapalenie wątroby;
- długa i intensywna ekspozycja na czynniki hepatotoksyczne;
- zbyt duża ilość zażywanych leków (m.in. paracetamolu);
- alkoholowa choroba wątroby;
- marskość wątroby;
- alkoholowe zapalenie wątroby;
- czynniki genetyczne, w tym m.in. zespół Gilberta;
- zatkanie dróg żółciowych – może występować bez żadnych objawów bólowych;
- szczególnie przy nowotworze;
- wewnątrz- lub zewnątrzwątrobowy zastój żółci – może to być rezultatem wirusowego zapalenia wątroby, przyjmowania niektórych leków, narażenia na działanie niektórych toksyn, zmian wywołanych przez alkohol lub kamicy przewodu żółciowego;
- rak trzustki;
- zapalenie dróg żółciowych;
- torbiel trzustki;
- powikłania pozabiegowe;
- niewydolność komórek wątrobowych – co często powiązane jest też z zaburzeniami na tle psychicznym i nieprawidłową krzepliwością krwi;
- choroba Wilsona;
- zespoły: Rotora, Dubina-Johnsona, Budda-Chiariego lub Criglera-Najjara;
- oparzenia;
- gruźlica;
- chłoniaki;
- stłuczenie wątroby;
- hipersplenizm;
- niewydolność krążenia;
- nadczynność tarczycy.
Okazuje się zatem, że żółtaczka to nie tylko wirusowe zapalenie wątroby. Ta dolegliwość może być powiązana z różnymi innymi czynnikami. Jeśli zatem zauważysz jej objawy – udaj się do lekarza w celu ustalenia konkretnej przyczyny.
Rodzaje żółtaczki
Najbardziej powszechna jest tzw. żółtaczka wszczepienna, czyli spowodowana wirusem zapalenia wątroby. WZW to jednak coś zupełnie innego. Pamiętaj, że ten zespół objawów towarzyszy różnym chorobom i sam w sobie nie jest osobnym schorzeniem. Nie jest też jednoznaczna z zapaleniem wątroby.
Istnieją trzy główne rodzaje żółtaczki. Wszystkie z nich mogą być spowodowane różnymi dolegliwościami. Z tego powodu diagnostyka i leczenie mogą okazać się dość trudne. Aby skutecznie pozbyć się jej objawów, należy zwalczyć ich podłoże.
Żółtaczka hemolityczna – przedwątrobowa
Ten rodzaj żółtaczki powstaje na skutek hemolizy, czyli nadmiernego rozkładu krwi. Często zauważalny jest przy tym wzrost ilości bilirubiny pośredniej w ciele oraz urobilinogenu w moczu. To rodzaj żółtaczki, który może dotykać dorosłych, ale również małe dzieci. Fizjologiczna żółtaczka u noworodków to na szczęście tylko stan przejściowy, który ustępuje samoczynnie po ok. 10. dniu życia. Jednak jeśli u twojego dziecka utrzymuje się ona dłużej – udaj się do lekarza.
Żółtaczka hemolityczna lub przedwątrobowa objawia się powiększoną śledzioną, jasnym moczem i ciemnym kałem. Ilość bilirubiny w ciele przekracza poziom, który wątroba jest w stanie metabolizować. Związek ten nie może zostać wydalony wraz z moczem, a więc przenika przez barierę krew–mózg. W zbyt dużym stężeniu może nawet uszkodzić ten organ.
Żółtaczka wątrobowa, znana też jako żółtaczka wszczepienna
Mowa tutaj o żółtaczce miąższowej, która objawia się charakterystycznym bólem mięśni. Żółtaczka wątrobowa znana jest też jako żółtaczka zakaźna. Spowodowana jest obecnością wirusowego zapalenia wątroby typu A, B lub C. Gdy praca wątroby zostaje zaburzona, wychwytywanie i metabolizowanie bilirubiny staje się niemożliwe lub niewystarczająco sprawne.
Żółtaczka wątrobowa może też powstać na skutek pojawienia się choroby nowotworowej. Czasem towarzyszy też zaburzeniom układu krwionośnego, a to z kolei prowadzi do niedotlenienia wątroby. W efekcie staje się ona znacznie mniej sprawna.
Żółtaczka mechaniczna
Nazywana jest również żółtaczką pozawątrobową, zaporową lub zastoinową. Żółtaczka mechaniczna jest reakcją organizmu na zapalenie dróg żółciowych, obecność guza trzustki bądź kamicy przewodów żółciowych. W tym przypadku stężenie bilirubiny mieści się zwykle w normie, a wątroba działa normalnie. Dlaczego więc powstaje żółtaczka?
Jest ona wywołana zaburzeniem odprowadzania żółci przez drogi żółciowe. Najczęstszymi objawami w takiej sytuacji są:
- brak apetytu;
- gorączka;
- wymioty;
- dreszcze.
Pozostałe rodzaje żółtaczki
Istnieją jeszcze mniej powszechne typy tej dolegliwości. Należy do nich, wspomniana wyżej, fizjologiczna żółtaczka noworodków oraz żółtaczka jąder podkorowych. Druga z nich wynika z pierwszej. Jest to poważniejsze uszkodzenie komórek układu pozapiramidowego, które powstaje na skutek ciężkiej żółtaczki noworodków, zwykle o podłożu patologicznym.
Żółtaczka – objawy
Głównym i najbardziej zauważalnym objawem jest zabarwienie skóry i białka oczu na charakterystyczny, żółtawy kolor. Takie przebarwienia można też zaobserwować na błonie śluzowej jamy ustnej. Często żółtaczce towarzyszy również zmieniony kolor moczu i stolca. Na tym jednak objawy się nie kończą.
Żółtaczka widoczna jest w uciążliwym swędzeniu skóry i bólu wątroby. Zdarzają się też dolegliwości przypominające uczuciem kolkę, które wskazują raczej na żółtaczkę pozawątrobową.
W zależności od konkretnego rodzaju żółtaczki, możesz zauważyć też następujące objawy:
- jasny mocz i ciemny kał bądź odwrotne zabarwienie – mocz może swoją barwą przypominać mocną herbatę lub ciemne piwo, natomiast stolec wyglądać na gliniasty;
- u małych dzieci żółtaczka postępuje przeważnie od góry do dołu – zaczyna się na głowie, postępuje przez tułów, a na końcu rozprzestrzenia się na ręce i nogi.
Bez wątpienia należy skonsultować się z lekarzem, jeśli tylko zauważysz u siebie lub swojego dziecka żółtawe odbarwienie skóry i oczu. Żółtaczka może być powiązana z poważną chorobą, która wymaga natychmiastowego wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Objawy żółtaczki a karoten
Czasem żółte zabarwienie skóry może występować bez związku z chorobą. Dzieje się tak m.in. po spożyciu dużej ilości soku marchwiowego. Zawarty w tym warzywie karoten odkłada się w skórze i w ten sposób barwi ją na żółto-pomarańczowy kolor od środka. Może to wyglądać niepokojąco, lecz w rzeczywistości nie ma nic wspólnego z żółtaczką. Jak odróżnić od siebie te dwa objawy? W przeciwieństwie do żółtaczki, karoten nie barwi białkówek. Dla pewności możesz też poddać się lekarskiej diagnozie.
Żółtaczka – leczenie i diagnostyka
Leczenie żółtaczki wymaga przede wszystkim ustalenia jej konkretnej przyczyny. Leczenie objawowe nie przynosi zwykle oczekiwanych efektów. Trzeba skupić się na zwalczaniu podłoża tego objawu. W przypadku żółtaczki spowodowanej wirusowym zapaleniem wątroby można się zaszczepić. Istnieją skuteczne szczepionki przeciwko wirusom WZW A i B, jednak nie ma żadnego skutecznego środka działającego na typ C.
Leczenie żółtaczki zawsze należy rozpocząć się od szczegółowego wywiadu z pacjentem. Lekarz zapyta cię o wszelkie stosowane leki i środki. Ważna jest także wiedza o ewentualnym narażeniu na ekspozycję na toksyny uszkadzające wątrobę. Jeśli posiadasz szczepienie przeciwko wirusom zapalenia wątroby, przyczyna choroby musi być bardziej złożona. Lekarzowi przyda się też wiedza dotyczące:
- przebytych przez ciebie operacjach układu żółciowego;
- obecnych w twoim życiu czynnikach ryzyka zapalenia wątroby;
- ilości i częstotliwości spożywanego przez ciebie alkoholu;
- ewentualnym stosowaniu dożylnych środków odurzających;
- rodzaju i częstotliwości twoich kontaktów seksualnych;
- obecności żółtaczki lub dziedzicznych chorób wątroby wśród twoich najbliższych krewnych.
Do diagnozy żółtaczki przydadzą się też kompleksowe badania krwi i brzucha. Należy wyznaczyć poziom całkowitej i bezpośredniej bilirubiny oraz aktywność aminotransferazy i fosfatazy alkalicznej. Jeżeli lekarz stwierdzi u ciebie zastój żółci, niezbędne będą też badania obrazowe, np. USG, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Dopiero po dokładnym zrozumieniu podłoża problemu, lekarz wdroży odpowiednie dla ciebie leczenie żółtaczki.
Czy leczenie żółtaczki wymaga specjalnej diety?
Sama żółtaczka nie wymaga żadnej specjalistycznej diety. Zdarzają się jednak przyczyny występowania tych objawów, dla których zalecany jest konkretny jadłospis. Dotyczy to przede wszystkim żółtaczki wątrobowej – wszczepiennej. W takim przypadku niezbędna będzie dieta lekkostrawna, o obniżonej zawartości tłuszczu, natomiast z dużą ilością węglowodanów.
Żółtaczka mechaniczna związana z zablokowaniem odpływu żółci może wymagać jeszcze bardziej restrykcyjnego sposobu odżywiania. W skrajnych przypadkach konieczna jest ścisła dieta, czyli całkowite wyeliminowanie pokarmów stałych. Nigdy nie podejmuj się jednak układania diety leczniczej na własną rękę. Wprowadzenie jej zależy wyłącznie od lekarza a ułożeniem powinien zająć się wyspecjalizowany dietetyk.
Choć żółtaczka to nie choroba sama w sobie, może wiązać się z obecnością poważnych dolegliwości zdrowotnych. Ten zespół objawów obejmuje przede wszystkim żółtawe zabarwienie skóry i oczu, ale też świąd skóry. Wiele chorób, które powodują żółtaczkę wymagają specjalistycznego, kompleksowego i natychmiastowego leczenia. Zadbaj o swoje zdrowie i zawsze reaguj jak najszybciej.
Zobacz też:
- Bilirubina w moczu. Co oznacza jej podwyższony poziom?
- Bilirubina całkowita, pośrednia i bezpośrednia. Sprawdź, czym jest bilirubina i co oznacza jej podwyższony poziom
- Przewlekłe zakażenie wirusem HCV – objawy WZW typu C, leczenie pacjentów z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C
- Marskość wątroby – czym jest i jak się ją leczy?
- Wirusowe zapalenie wątroby – jak rozpoznać i leczyć tę chorobę?
- Ból wątroby – skąd się bierze? Sprawdź, jak możesz z nim walczyć!
- Zapalenie tchawicy – jak leczyć tę groźną chorobę górnych dróg oddechowych?
- Skąd bierze się ból w prawym boku? Dowiedz się, z jakimi chorobami może się wiązać!
