Czy wiesz, że odruch kolanowy (lub jego brak) może powiedzieć ci dużo na temat twojego stanu zdrowia? To podstawowe badanie, które wykonuje się w gabinetach lekarskich. Sprawdź, dlaczego warto skontrolować, czy taki odruch wygląda u ciebie prawidłowo!
Odruch kolanowy sprawdza się podczas podstawowych badań neurologicznych. To, w jaki sposób twoje mięśnie reagują na bodźce, może być potwierdzeniem twojego dobrego stanu zdrowia lub świadczyć o nietypowej chorobie. Dowiedz się, jak przebiega takie badanie i kto może je przeprowadzić.
Odruch kolanowy – jeden z odruchów bezwarunkowych
O odruchu kolanowym mówi się jako o jednym z odruchów miotatycznych, czyli bezwarunkowych. To takie reakcje ciała, które są wrodzone i do których do chodzi bez udziału naszej woli. Niektóre z nich (jak np. odruch Moro obserwowany u noworodków), wygasają z wiekiem, inne towarzyszą nam przez całe życie – przykładem są odruchy wymiotne czy odruch kaszlu. Z odruchów bezwarunkowych nie zdajemy sobie sprawy, zachodzą one bez udziału naszej świadomości.
W uproszczeniu można powiedzieć, że mechanizm odruchu bezwarunkowego jest następujący – impuls, czyli bodziec pochodzący z zewnątrz, dociera w bardzo szybkim tempie do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie powstaje automatyczna reakcja. Co ważne, dzieje się to bez udziału kory mózgowej, czyli stosunkowo nowej ewolucyjnie części mózgu. Pozwala to przypuszczać, że tego typu odruchy były obecne już u ludzi pierwotnych i miały pomagać im radzić sobie w sytuacji niebezpieczeństwa (np. cofnięcie ręki przy kontakcie z gorącym przedmiotem zapobiegało oparzeniu).
Jeśli dokładniej przyjrzeć się odruchom bezwarunkowym, to okazuje się, że za ich prawidłowe funkcjonowanie odpowiadają tzw. łuki odruchowe. W ich skład wchodzą następujące elementy:
- receptory;
- neurony czuciowe;
- ośrodek nerwowy, czyli rdzeń kręgowy lub mózgowie;
- neurony ruchowe;
- efektor.
Receptor jest uruchamiany pod wpływem określonego bodźca zewnętrznego. Następuje wówczas odbiór bodźca i przekazanie tej informacji za pomocą neuronów czuciowych do ośrodka nerwowego. Obecne tam neurony ruchowe przekazują informację dalej, do efektora, którym jest dany narząd, np. włókno mięśniowe.
Dlaczego rzepka kolanowa reaguje na bodźce dotykowe?
Odruch rzepkowy (to inna nazwa odruchu kolanowego) jest widoczny wówczas, gdy dochodzi do uderzenia w ścięgno kolanowe twardym przedmiotem. Można go zaobserwować samodzielnie – wystarczy stuknąć się poniżej rzepki za pomocą np. drewnianego młoteczka. Jeśli twój organizm reaguje prawidłowo na bodźce, dojdzie wówczas do nagłego wyprostowania nogi w stawie kolanowym.
Dokładny przebieg odruchu jest następujący:
- uderzenie młoteczkiem w ścięgno powoduje przekazanie informacji przez neurony czuciowe do ośrodkowego układu nerwowego;
- informacja o bodźcu dociera w ten sposób do wrzecion mięśniowych w mięśniu czworogłowym;
- pod wpływem bodźca powstaje skurcz mięśnia czworogłowego uda, co powoduje ugięcie kolana.
Cały proces przebiega bardzo szybko, zazwyczaj w ciągu 10–12 milisekund.
W jakich sytuacjach wykonuje się badanie odruchu kolanowego?
Samodzielne zbadanie odruchu z mięśnia czworogłowego nie wystarczy, by ocenić swój stan zdrowia. Takie badanie może być w pewien sposób zaburzone, ponieważ działasz na receptory świadomie – twój mózg spodziewa się uderzenia w miejsce pod rzepką.
Sprawdzanie odruchu kolanowego może wykonać lekarz rodzinny. W takim przypadku można stwierdzić brak takiego odruchu lub jego nieprawidłowy przebieg, jednak by ustalić przyczyny zaburzenia, konieczne są dodatkowe badania neurologiczne.
Podczas specjalistycznej wizyty neurolog dokładnie zbada odruchy w obu kolanach. Takie badanie trwa bardzo krótko i jest przeprowadzane w pozycji siedzącej. Nie jest bolesne – aby zaobserwować prawidłowe odruchy lub stwierdzić ich brak, wystarczy lekkie uderzenie młoteczkiem.
Brak odruchu kolanowego? Sprawdź, o czym może świadczyć taki objaw
Stwierdzenie nieprawidłowości to dopiero początek. Zbyt powolna reakcja lub jej brak może oznaczać wiele rodzajów chorób i zaburzeń. Aby potwierdzić swoje przypuszczenia, lekarz musi zazwyczaj wykonać szereg dodatkowych badań.
Brak odruchu kolanowego może być powiązany m.in. z:
- dystrofią, miopatią lub innymi problemami z mięśniami;
- uszkodzeniem nerwów obwodowych;
- chorobami rdzenia kręgowego;
- nadmiernym uciskiem na nerwy;
- niedoborem witaminy B12.
Problemy z tym charakterystycznym odruchem mogą towarzyszyć także niektórym chorobom zakaźnym, pojawiają się również u cukrzyków i osób nadużywających alkoholu.
Czy problemy z odruchem kolanowym trzeba leczyć?
Sam brak odruchu kolanowego czy jego nieprawidłowy przebieg nie jest problemem zdrowotnym. To tylko objaw świadczący o pewnym schorzeniu lub zaburzeniu. Oznacza to, że sam w sobie nie wymaga leczenia. Zawsze jednak konieczna jest odpowiednia reakcja ze strony lekarza – skierowanie na dodatkowe badania, a po zdiagnozowaniu choroby – zaproponowanie skutecznej terapii.
Jeśli okaże się, że przyczyną nieprawidłowości są problemy z mięśniami, pomóc mogą zabiegi i rehabilitacja u fizjoterapeuty. Jeśli problem ma podłoże nerwowe, powinien zająć się nim neurolog. Jeśli choroba zostanie trafnie zdiagnozowana, a lekarz wybierze efektywną metodę leczenia, możesz mieć pewność, że mięśnie kończyny dolnej zaczną u ciebie reagować prawidłowo.
Sprawdzanie odruchu kolanowego przez doświadczonego lekarza trwa chwilę, a pozwala szybko zauważyć nieprawidłowości świadczące o poważnych problemach zdrowotnych. Mimo że wydaje się banalnie proste, lepiej go nie bagatelizować!
Zobacz też:
- Objaw Babińskiego u dzieci i dorosłych. Co to jest i kiedy występuje?
- Jak skręcić kolano? Przyczyny kontuzji i zasady zapobiegania urazom
- Odruch Łazarza i syndrom Łazarza – czy istnieje życie po śmierci?
- Woda w kolanie – ile zwolnienia przysługuje w takiej sytuacji? Wyjaśniamy!
- Doskwiera Ci ból kolana? To może być uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej lub bocznej
- Badanie neurologiczne – jak wygląda wizyta u lekarza neurologa i na czym polega badanie?
- Czym jest FT4 i dlaczego bada się jego stężenie we krwi?
- Ośrodkowy układ nerwowy – budowa i funkcje OUN. Poznaj anatomię oraz częste choroby układu nerwowego!
