Każdy wie, jak istotna jest zdrowa i zbilansowana dieta. Czasem jednak łatwo popaść w rutynę, wygodne przyzwyczajenia lub po prostu niedbałość w kwestii swojego odżywiania. Może skutkować to licznymi brakami jeśli chodzi o witaminy i minerały, które są niezwykle ważne dla funkcjonowania organizmu. Dziś skupimy się na powodach i konsekwencjach nieprawidłowości, jaką jest niedobór żelaza. Co może ci grozić, gdy brakuje ci tego pierwiastka?
Czy niedobór żelaza jest groźny?
Aby poznać odpowiedź na pytanie, czy niedobór żelaza jest groźny, warto najpierw dowiedzieć się, do czego ten pierwiastek jest ciału potrzebny. Żelazo pełni kluczową funkcję w metabolizmie komórkowym. Wchodzi w skład hemoglobiny – jest to białko, które znajduje się w czerwonych krwinkach. Towarzyszy też procesowi transportowania tlenu i dwutlenku węgla.
Za co odpowiada żelazo w organizmie?
Żelazo jest jednym ze składników enzymów, które metabolizują komórki i mioglobinę. Druga z wymienionych tu substancji jest ważnym białkiem tworzącym strukturę mięśni. Organizm magazynuje niepotrzebne w danym momencie żelazo w wątrobie, szpiku kostnym i śledzionie. Wszystkie powyższe informacje jasno wskazują na to, że niedobór żelaza jest niebezpieczny dla organizmu. Wszystkie procesy, w których uczestniczy ten pierwiastek, zostają zaburzone.
Przyczyny niedoboru żelaza
Niski poziom żelaza we krwi nie zawsze można przypisać złej diecie. Obniżona zawartość tego pierwiastka w organizmie może być też spowodowana nagłą utratą krwi, bądź przewlekłym krwawieniem. Problemem mogą być nawet obfite miesiączki u kobiet.
Objawy niedoboru żelaza u dzieci i młodzieży mogą często dawać o sobie znać. Dlaczego? Okres dojrzewania to czas, w którym organizm potrzebuje bardzo dużo mikroelementów. W tym czasie ciało rozwija się i rośnie, a więc potrzeba mu więcej składników odżywczych niż w dorosłości. Kolejnym powodem szybszego zużywania pokładów żelaza może być ciąża – szczególnie drugi i trzeci trymestr, gdy dziecko prężnie się rozwija.
Co jeszcze powoduje niedobór żelaza?
Najprostszą i prawdopodobnie najczęstszą przyczyną jest nieprawidłowa dieta. W codziennym biegu bardzo łatwo zapomnieć o odpowiednim ułożeniu jadłospisu i suplementacji. Nawet osoby, które pilnują zdrowego odżywiania, mogą mieć z tym problemy. Szczególnie narażone na niedobory żelaza są osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej.
Zdarzają się sytuacje, w których pozornie nie powinno dochodzić do braków żelaza – a jednak obserwuje się objawy jego niedoboru. Dlaczego? Przyczyna może leżeć w zaburzeniu wchłaniania w jelitach. Taka sytuacja może nastąpić na skutek:
- zabiegów chirurgicznych przewodu pokarmowego;
- infekcji bakteryjnej Helicobacter pylori;
- stanu zapalnego żołądka lub jelit.
Niektóre leki także przyczyniają się do obniżania poziomu żelaza we krwi. Należą do nich przede wszystkim inhibitory pompy protonowej i antagoniści receptora H2 (często podawane przy zgadze).
Niedobór żelaza – objawy
Głównym zagrożeniem niedoboru żelaza jest powstanie anemii, czyli niedokrwistości. To coś więcej niż zwykły niedobór żelaza. Gdy pierwiastka tego brakuje we krwi przez dłuższy czas, zmienia się wielkość krwinek. Erytrocyty stają się małe, przez co nie są w stanie magazynować wystarczająco dużej ilości hemoglobiny. Komórki nie mogą więc przenosić odpowiedniej ilości tlenu do organizmu.
Anemia
Anemia diagnozowana jest wówczas, gdy poziom hemoglobiny wynosi mniej niż 12 g/dl. Oprócz tego zwykle obniżony jest też poziom ferrytyny, czyli białka, które magazynuje żelazo. Oczywiście, badania wykrywają też niskie stężenie żelaza i pomniejszone krwinki czerwone.
Możesz zapobiec rozwinięciu się anemii, jeśli szybko zareagujesz i uzupełnisz braki. Jak rozpoznać niski poziom tego pierwiastka jeszcze na wczesnym stadium? Do typowych objawów niedoboru żelaza należą:
- ogólne osłabienie organizmu;
- szybkie męczenie się podczas aktywności fizycznych lub nawet przy wykonywaniu zwykłych czynności;
- bladość skóry spowodowana niedokrwistością;
- bóle i zawroty głowy;
- zaburzony apetyt;
- charakterystyczne prążki na płytce paznokcia oraz ich zwiększona łamliwość;
- szorstka, sucha, nieodżywiona skóra;
- zajady w kącikach ust.
Niedobór żelaza – objawy psychiczne
Anemia i niedobór żelaza są groźne nie tylko dla twojego ciała fizycznego, ale też dla psychiki. Długotrwały brak żelaza objawia się szybką męczliwością i apatią. Umiejętności utrzymania koncentracji znacznie się pogarszają. Możesz też stać się bardziej podatny na depresję i zwykłe rozdrażnienie. Objawy psychiczne niedoboru żelaza to także nietypowe zmiany psychiczne i emocjonalne. Możesz reagować w sposób inny niż zwykle na różne codzienne bodźce.
Pozostałe nietypowe objawy niedoboru żelaza
Bladość skóry przy niedoborze żelaza może posunąć się jeszcze dalej – do nietypowo jasnych błon śluzowych i spojówek. W dodatku ze zmęczenia zaczynają pojawiać się cienie pod oczami. Włosy stają się osłabione i podatne na wypadanie. W połączeniu ze zniszczonymi paznokciami skutkuje to iście wampirzym wyglądem.
Niepokojące, nietypowe objawy niedoboru żelaza to przyspieszona, nieregularna akcja serca. Możesz odczuwać jego wyraźne kołatanie, któremu towarzyszą zawroty głowy. To wszystko spowodowane jest niedotlenieniem organizmu. Ponadto gdy krwinki czerwone nie działają poprawnie, zmniejsza się też twoja odporność. Możesz częściej łapać infekcje i trudniej będzie ci je leczyć.
Niedobór żelaza – co jeść?
W walce z niedoborem żelaza najważniejsza jest odpowiednia dieta. Po suplementy sięga się dopiero w sytuacji, gdy twój sposób odżywiania nie jest w stanie uzupełnić braków tego pierwiastka. Dla utrzymania prawidłowego funkcjonowania organizm kobiety potrzebuje około 2 mg żelaza, a mężczyzny – 1 mg. Warto przy tym pamiętać, że tylko niewielka ilość spożywanego żelaza ulega wchłonięciu. Dlatego należy dostarczać go sobie w diecie zdecydowanie więcej – nawet do 10–20 mg dziennie. Jeśli jesteś wegetarianinem, musisz też wiedzieć czym zastąpić mięso w diecie. Pomoże ci w tym nasza poniższa lista.
Co jeść na niedobór żelaza? Duże ilości tego pierwiastka znajdziesz w:
- mięsie i podrobach mięsnych;
- rybach (szczególnie sardynkach);
- burakach;
- szczawiu;
- brokułach;
- szpinaku;
- porze;
- groszku zielonym;
- pietruszce;
- awokado;
- porzeczkach;
- suszonych owocach – jabłkach, śliwkach, morelach, rodzynkach;
- orzechach – szczególnie włoskich i laskowych;
- jajach kurzych;
- produktach zbożowych, takich jak ryż brązowy, kasze (pęczak, gryczana, jaglana), płatki owsiane i żytnie, ciemne pieczywo;
- groch, fasola, soczewica i inne strączki.
Witamina C jest potrzebna do odpowiedniego wchłaniania żelaza
Do odpowiedniego wchłaniania żelaza do krwi, w twojej diecie musi być też dużo witaminy C. Kwas askorbinowy wraz z sokami żołądkowymi redukują żelazo trójwartościowe do dwuwartościowego – czyli takiego, które może swobodnie przedostać się do krwiobiegu. Dlatego oprócz produktów bogatych w żelazo, w twojej diecie nie może zabraknąć jedzenia pełnego witaminy C. Należą do nich m.in.:
- natka pietruszki;
- szpinak;
- czarna porzeczka;
- owoc dzikiej róży;
- papryka słodka.
Z drugiej strony istnieją też produkty, które obniżają zdolność organizmu do wchłaniania żelaza. Są to chociażby:
- kawa;
- herbata;
- mleko i inne produkty bogate w wapń.
Nie oznacza to, że musisz całkowicie wykluczyć je ze swojej diety – to również może mieć negatywne konsekwencje na twoim zdrowiu. Należy jednak zachować umiar w ich spożyciu i pamiętać o spożywaniu dużych ilości żelaza.
Niedobór żelaza nie jest błahą dolegliwością, którą można bagatelizować. Braki tego pierwiastka mogą w bardzo poważny sposób odbić się na twoim zdrowiu. Zdecydowanie trudniej odwrócić tego skutki niż im zapobiegać. Anemia jest dolegliwością, która wymaga specjalistycznego, kilkumiesięcznego leczenia. Bardzo ważną rolę w zwalczaniu i przeciwdziałaniu niedoborom żelaza pełni odpowiednia dieta. Gdy nawet to nie pomaga, warto sięgnąć po odpowiednią suplementację tego pierwiastka.
Zobacz też:
- Niedobór chromu – czy jest niebezpieczny? Sprawdź, za co odpowiada ten pierwiastek!
- Niedobór cynku – czy trzeba się tym martwić? Jaki wpływ na twoje ciało ma ten niepozorny pierwiastek?
- Niedobór selenu – co może się stać, gdy nie dostarczasz sobie odpowiednich ilości tego pierwiastka?
- Dbasz o zęby i prawidłową dietę? Sprawdź, czy grozi ci niedobór fluoru
- Zioła na obniżenie potasu – jak leczyć hiperkalemię?
- Niedobór potasu – objawy i skutki. Co trzeba jeść, by uzupełniać potas w organizmie?
- Czym grozi niedobór białka? Proteiny to główny budulec komórek – jak je uzupełniać?
- Czym grozi niedobór magnezu? Ten „pierwiastek życia” jest niezbędny dla twojego ciała i umysłu!
