Układ oddechowy człowieka — budowa, funkcje, najczęstsze choroby

Co to jest układ oddechowy?

Układ oddechowy u człowieka to niezwykle skomplikowany mechanizm. Od jego prawidłowego działania w ogromnym stopniu zależy twoje zdrowie. Zapewnia możliwość wymiany gazowej danego organizmu z otaczającym je środowiskiem. Układ oddechowy składa się przede wszystkim z górnych dróg oddechowych oraz dolnych dróg oddechowych. Jego funkcje są ważne dla zdrowia, każdy organ wchodzący w jego skład podatny jest na różne choroby, niektóre z nich mają lekki przebieg, natomiast inne będą chorobami przewlekłymi i bardzo groźnymi dla zdrowia, jak i życia. 

Jak zbudowany jest układ oddechowy?

Układ ten można podzielić na drogi oddechowe oraz właściwy narząd oddechowy, jakim są płuca. Płuca to niezwykle ważny organ w twoim organizmie, jego działanie i funkcje zostaną opisane w dalszej części. 

Budowa układu oddechowego jest następująca: jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela. W jamie nosowej z kolei wyróżnia się nozdrza przednie i tylne. Jakie funkcje pełni jama nosowa? Jej zadaniem jest przede wszystkim nawilżanie i ogrzanie wdychanego powietrza. Można powiedzieć, że odgrywa ona w pewnym sensie rolę klimatyzatora i nawilżacza. Jej konstrukcja umożliwia również rozpoznać, zatrzymać oraz wyrzucić zanieczyszczenia, a także bakterie i wirusy, po to, by nie doszło do infekcji organizmu. Natomiast gardło ma za zadanie transportować powietrze z jamy ustnej do krtani. Gardło to podłużna struktura włóknisto-mięśniowa, która znajduje się w szyi. Jego długość to kilkanaście centymetrów. 

Krtań z kolei odpowiedzialna jest za twój głos. Znajduje się ona w przedniej części szyi. To mały, lecz bardzo skomplikowany narząd. Kolejną jego funkcją jest ochrona dolnych dróg oddechowych. W tym właśnie miejscu powstaje odruch kaszlu. Tchawica pełni również bardzo ważną rolę. Jej zadaniem jest transport tlenu do płuc. 

Tym sposobem przeszliśmy do płuc, które są niezwykle ważne dla funkcjonowania twojego organizmu. Jakie są funkcje płuc? Już wyjaśniamy. Wyróżnia się podział na lewe i prawe płuco. Nie są one identyczne i zazwyczaj jedno różni się minimalnie od drugiego, nie są to narządy symetryczne. Ich objętość jest bardzo duża i zajmują sporą powierzchnię klatki piersiowej. W płucach można wyróżnić składnik pęcherzykowy oraz składnik oskrzelowy. Składnik oskrzelowy służy do transportu tlenu. Tworzy rozgałęzione drzewo oskrzelowe. Natomiast składnik pęcherzykowy jest zbudowany z pęcherzyków płucnych. Mają one bardzo cienką ścianę, dzięki czemu możliwa jest wymiana gazowa między powietrzem oddechowym i krwią. Wiesz, że liczba pęcherzyków płucnych wynosi od 300 do 400 milionów? Imponujące, prawda? Płuca połączone są z układem krwionośnym. 

Praca układu oddechowego wspomagana jest przez przeponę i mięśnie międzyżebrowe. Jako podstawową funkcję przepony wskazuje się właśnie udział w procesie oddychania (wdech i wydech). Gdy robisz wdech, przepona się kurczy i obniża, natomiast w konsekwencji zwiększa się objętość klatki piersiowej. Dzięki temu płuca mają więcej miejsca, żeby się rozprężyć. Nie da się ukryć, że poszczególne elementy układu pełnią wiele ważnych funkcji dla organizmu.

Funkcje układu oddechowego

Wiesz już, że układ oddechowy jest bardzo ważny dla całego organizmu i dla zachowania ogólnego zdrowia. To właśnie za jego sprawą tlen dostarczany jest do krwi. Nie trzeba nikomu przypominać o tym, że odpowiednie dotlenienie organizmu jest niezbędne, aby zachować prawidłowe funkcjonowanie organizmu i wszystkich zachodzących w nim procesów. 

Funkcje, jakie pełni układ oddechowy, są niezbędne do życia. Poszczególne narządy wchodzące w jego skład mają różne zadania, ale jeśli jeden z nich zostanie uszkodzony, będzie to miało wpływ na funkcjonowanie reszty narządów w tym układzie. Oprócz ogólnej funkcji, jaką jest dostarczenie tlenu do twojego organizmu, poszczególne narządy odpowiadają, między innymi, za ogrzewanie i nawilżenie wdychanego powietrza, redukcję zanieczyszczeń, które się w nim znajdują. Główną funkcją płuc jest umożliwienie pobierania tlenu z otoczenia i wydalenie z organizmu dwutlenku węgla. 

Choroby układu oddechowego

Choroby układu oddechowego mogą być różne i mieć różny przebieg. Wiesz, że choroby płuc są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie? Wynika to z tego, że dysfunkcje tego organu są bardzo groźne, często dochodzi wtedy do obumierania tkanek z powodu niedotlenienia organizmu. 

Choroby układu oddechowego można podzielić na choroby górnych dróg oddechowych, czyli choroby nosa, jamy ustnej, zatok, gardła oraz choroby dolnych dróg oddechowych, czyli choroby krtani, tchawicy, oskrzeli, oskrzelików płucnych, pęcherzyków płucnych i choroby płuc. Jednym z najczęstszych objawów, który wskazuje na problemy z układem oddechowym, są m.in. katar i kaszel. Objawy te zazwyczaj wywołane są infekcjami, mogą być także reakcją alergiczną organizmu. Pamiętaj, że nie należy lekceważyć żadnych objawów chorobowych, szczególnie jeśli utrzymują się przez dłuższy czas. 

Takie objawy, jak problemy z oddychaniem, mogą świadczyć o dużych problemach z układem oddechowym i groźnych chorobach. Koniecznie należy się skonsultować z lekarzem w takiej sytuacji i zrobić niezbędne badania. Choroby układu oddechowego to między innymi: astma, rozedma płuc, POChP, zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, niewydolność oddechowa, nieżyt nosa i zatok, ostre zapalenie gardła, choroby krtani, krztusiec, angina, mukowiscydoza, gruźlica, nowotwory płuc, odma, płyny w jamie opłucnej oraz wiele innych. 

Niewydolność oddechowa

Jednym z groźnych zaburzeń pracy układu oddechowego jest niewydolność oddechowa. Może być ostra lub przewlekła. Pierwsza pojawia się nagle, a jej skutki można odwrócić. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku niewydolności przewlekłej. Niewydolność oddechowa polega na zaburzeniach czynności układu oddechowego, co prowadzi do niedotlenienia organizmu i zaburzenia wielu jego funkcji. Może zostać wywołana przez obrzęk płuc, krwawienie do pęcherzyków płucnych, ciężkie zapalenie płuc, niedodmę, urazy płuca, choroby opłucnej, sepsę i wiele innych czynników. Do jej głównych objawów zalicza się duszności, ale także kaszel, gorączkę, krwioplucie i ból w klatce piersiowej. 

Zdecydowanie nie warto diagnozować takich objawów na własną rękę i należy udać się do lekarza. Lekarz zleci odpowiednie badania i na ich podstawie zdiagnozuje chorobę oraz wdroży odpowiednie leczenie.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc 

Kolejną groźną chorobą jest POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc. Jest to jedna z chorób zaliczana do tak zwanych chorób cywilizacyjnych. Jednak pozytywny jest fakt, że można jej zapobiegać oraz ją leczyć. Na czym polega? Na trwałym ograniczeniu przepływu powietrza przez układ oddechowy, w konsekwencji do organizmu dostarczane jest mniej tlenu. Aby rozpoznać tę chorobę, wykonuje się przede wszystkim spirometrię. To badanie pozwala ocenić stopień zwężenia dróg oddechowych i stwierdzić, czy to zwężenie można odwrócić. Mogą w takich sytuacjach pomóc leki rozkurczające. Jednak to właśnie nieodwracalne zwężenie dróg oddechowych jest charakterystyczne dla POChP. 

Główną przyczyną pojawienia się tej choroby jest palenie papierosów. Co więcej, to mężczyźni są bardziej narażeni na zachorowanie, a także osoby, które mają mniejszą pojemność płuc, przebytą gruźlicę i inne ciężkie zakażenia przebyte wcześniej. Wpływ na występowanie choroby mają również zanieczyszczenia atmosferyczne. Warto podkreślić, że najbardziej skuteczną metodą na zatrzymanie rozwoju POChP jest zrezygnowanie z palenia papierosów. 

Astma

Astma to choroba, dla której charakterystyczne jest przewlekłe zapalenie dróg oddechowych. Objawy astmy to między innymi duszności, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej, kaszel. Może mieć różne nasilenie. Objawy astmy zdecydowanie mogą wpływać negatywnie na jakość twojego życia. Inna nazwa astmy to dychawica oskrzelowa. Niepokojący jest fakt, że od wielu lat obserwuje się stopniowy wzrost zachorowań na astmę, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych. Nagłe napady astmy mogą zostać wywołane przez infekcje układu oddechowego, narażenie na alergeny, stres oraz wiele innych czynników. Nie lekceważ żadnych objawów ze strony układu oddechowego, które mogą świadczyć o jego niewydolności. Zdecydowanie warto udać się w takich sytuacjach do lekarza. 

Co wpływa na zwiększenie ryzyka chorób układu oddechowego? Przede wszystkim takie czynniki, jak palenie papierosów, zanieczyszczenie środowiska, zła dieta i ogólnie prowadzenie niezdrowego trybu życia oraz czynniki genetyczne.

Jak chronić układ oddechowy?

Zastanawiasz się na pewno, jak chronić układ oddechowy. Profilaktyka w zakresie chorób układu oddechowego polega przede wszystkim na zredukowaniu czynników ryzyka. Co to oznacza? Jeśli chcesz uchronić się przed chorobami płuc, warto zadbać o swój styl życia. Włącz do swojej codzienności zbilansowaną dietę oraz aktywność fizyczną. Otyłość również jest czynnikiem, który może negatywnie wpływać na układ oddechowy lub nasilać objawy związane z jego dysfunkcjami. U osób z otyłością znacznie częściej może wystąpić bezdech senny. Zrezygnuj też z używek takich jak papierosy. 

Jednym z czynników, który powoduje choroby płuc, a na który nie do końca mamy osobiście wpływ, jest zanieczyszczenie środowiska. W tym zakresie oczywiście warto zacząć od siebie i bardziej dbać o to, co nas otacza. Jednak nie mamy wpływu na postępujący rozwój gospodarczy, który prowadzi do coraz większego skażenia środowiska. Smog jest bardzo dużym problemem, szczególnie w dużych miastach. Być może warto zastanowić się nad używaniem maseczek, których zadaniem będzie chronić nasz układ oddechowy przed smogiem. 

Prawidłowy oddech może pomóc ci w dotlenieniu twojego organizmu. Dorosły człowiek, który nie boryka się z żadnymi chorobami, powinien wykonywać w ciągu minuty do 20 oddechów. Pamiętaj, że im głębszy oddech, tym więcej tlenu dostanie się do organizmu. To właśnie odpowiednie dotlenienie jest kluczem do zachowania ogólnego zdrowia. Nawet krótki spacer na świeżym powietrzu, pozwoli Ci lepiej zadbać o układ oddechowy.

---

Zobacz też:

• Jakie są najczęstsze choroby płuc i jakie objawy na nie wskazują?
• Hipoksemia a hipoksja – niedotlenienie organizmu. Jak zwiększyć ilość tlenu we krwi? Objawy niedoboru tlenu i profilaktyka
• Układ pokarmowy – budowa, funkcje, najczęstsze choroby. Jak działa układ trawienny człowieka?
• Tlen medyczny to gaz niezbędny do oddychania, skoncentrowany w sprayu w puszce lub butli. Jak dokładnie działa tlen inhalacyjny?
• Zapalenie tchawicy – jak leczyć tę groźną chorobę górnych dróg oddechowych?
• Czym jest oddech Biota i dlaczego jest niebezpieczny dla zdrowia i życia?
• Obrzęk płuc – czym jest i jakie są przyczyny powstawania? Objawy i metody leczenia
• Tlenoterapia – na czym polega leczenie tlenem? Rodzaje tlenoterapii, przeciwwskazania. Czy możliwa jest tlenoterapia w domu?