Chrapiesz? Często odczuwasz zmęczenie mimo wystarczającej ilości snu? Masz problemy z koncentracją? Może to oznaczać, że cierpisz na bezdech senny. Dolegliwość ta, zwłaszcza pozostawiona sama sobie, może mieć bardzo poważne konsekwencje. W niniejszym tekście przybliżymy ową dolegliwość oraz przedstawimy sposoby jej leczenia.
Co to jest bezdech senny?
Bezdech, a właściwie Obturacyjny Bezdech Senny (w skrócie OBS) jest chorobą polegającą na spłyceniu lub całkowitym zatrzymaniu oddechu podczas snu w wyniku częściowej, lub całkowitej blokady dróg oddechowych. Takie bezdechy mogą się powtarzać od kilku do nawet kilkudziesięciu razy w ciągu nocy i często prowadzą do przebudzenia z wrażeniem duszenia się i trudnością złapania oddechu. Doprowadza to do niedotlenienia organizmu i w dłuższej perspektywie czasu może powodować poważne schorzenia, a nawet zagrażać życiu chorego. Niewielki procent chorych może, zamiast na OBS, cierpieć na centralny bezdech senny, czyli całkowity zanik ruchu oddechowego brzucha i klatki piersiowej w trakcie snu. Jest on wynikiem uszkodzeń struktur mózgu odpowiedzialnych za sterowanie oddechem, będących efektem np. zmian naczyniowych lub powikłań po udarze.
Pojedynczy epizod bezdechu trwa przynajmniej 10 sekund – krótsze przerwy w oddychaniu są uznawane za normalne i występują u większości zdrowych osób, zwłaszcza w fazie zasypiania.
Przyczyną obturacyjnego bezdechu sennego jest nadmierna wiotkość mięśni gardła (powodująca opadanie podniebienia miękkiego i języczka) lub wady anatomiczne górnych dróg oddechowych (np. przerost migdałków podniebiennych, wspomnianego podniebienia miękkiego czy krzywa przegroda nosowa).
Czym objawia się bezdech?
Objawy bezdechu sennego dzieli się na dwie grupy – nocne i dzienne.
Nocne objawy bezdechu to przede wszystkim:
- Głośne chrapanie o nieregularnym przebiegu
- Powtarzająca się potrzeba oddawania moczu
- Nadmierna potliwość
- Przerywany, niespokojny sen
- Problemy z ponownym zaśnięciem
- Zaburzenia rytmu serca lub wrażenie ucisku w klatce piersiowej
- Wzmożona aktywność ruchowa (częste zmiany pozycji, wiercenie się itp.)
Dzienne objawy bezdechu sennego to często:
- Zaburzenia koncentracji i pamięci
- Uczucie zmęczenia utrzymujące się przez większość dnia
- Poranne bóle głowy
- Rozdrażnienie i podobne zaburzenia emocjonalne
- Poranna suchość w ustach lub zgaga
- Zaburzenia libido lub impotencja
Ze względu na ich nieswoisty charakter, same objawy nie wystarczą do rozpoznania Obturacyjnego Bezdechu Sennego – postawienie takiej diagnozy wymaga wykonania specjalistycznych badań. Najpewniejszą metodą stwierdzenia OBS jest polisomnografia – badanie trwające całą noc, w trakcie którego monitorowany jest szereg parametrów pacjenta w czasie snu:
- Tętno
- Zawartość tlenu we krwi
- Intensywność przepływu powietrza przez usta/nos
- Ruchy kończyn
- Aktywność mózgu i fazy snu – elektroencefalogram (EEG) i elektrookulogram (EOG)
- Chrapanie
Badanie to pozwala jednoznacznie określić, czy pacjent choruje na OBS oraz rozpoznać stopień zaawansowania choroby. Niestety jego dostępność jest mocno ograniczona, a jego wykonanie wiąże się ze sporymi kosztami. W razie braku możliwości wykonania polisomnografii można skorzystać z mniej precyzyjnego badania – tzw. poligrafii. Mniejsza precyzja wynika z braku pomiaru aktywności mózgu (EEG), przez co nie jest możliwe dokładne odróżnienie OBS od innych chorób o podobnych objawach. Mimo to badanie to umożliwia zdiagnozowanie najbardziej typowych przypadków bezdechu sennego i rozpoczęcie leczenia. Dodatkową zaletą poligrafii jest możliwość przeprowadzenia jej w domu pacjenta.
Potencjalne skutki nieleczonego bezdechu sennego
Nieleczony OBS może prowadzić do licznych powikłań i zaostrzenia się objawów chorób współistniejących. Najczęstszymi następstwami związanymi z nieleczonym obturacyjnym bezdechem sennym są:
- Nadciśnienie tętnicze (rozwija się u ponad połowy chorych)
- Niewydolność serca
- Choroba niedokrwienna serca
- Zawał serca – OBS zwiększa ryzyko nawet 2- do 4-krotnie
- Napady przemijającego niedokrwienia mózgu i udary
- Zaburzenia funkcji poznawczych
- Zaburzenia emocjonalne, w tym depresja
- Nadciśnienie płucne
- Refluks żołądka/przełyku
- Większe ryzyko wypadków komunikacyjnych – nawet o 2-7 razy
- Zespół metaboliczny
- Nietolerancja glukozy/cukrzyca typu 2
Nieleczony OBS może nawet prowadzić do nagłej śmierci, jeśli dojdzie do powikłań natury sercowo-naczyniowej.
Jak można leczyć bezdech senny?
Sposób leczenia bezdechu sennego zależy od postaci choroby i towarzyszących jej objawów dziennych.
Podstawową metodą przy lekkiej postaci OBS jest zmiana stylu życia. Zmiana nawyków może także pomóc w łagodzeniu objawów bezdechu sennego w umiarkowanej i ciężkiej postaci. W ramach tej metody chory powinien:
- Dbać o właściwą masę ciała
- Prowadzić aktywny tryb życia lub przynajmniej dbać o regularny wysiłek fizyczny w ciągu tygodnia
- Dbać o higienę snu – przede wszystkim kłaść się spać i wstawać o stałych porach
- Ograniczyć lub najlepiej rzucić palenie papierosów
- Unikać spożywania alkoholu w godzinach wieczornych (nawet w małych ilościach)
- W niektórych przypadkach pomaga również zmiana pozycji spania na boczną – w wyrobieniu takiego nawyku pomaga np. wszycie piłki tenisowej w plecy pidżamy, między łopatkami
W każdym przypadku obturacyjnego bezdechu sennego należy unikać środków mających likwidować chrapanie – tabletek, maści czy aerozoli do nosa. Zdarza się, że pod tym sloganem sprzedaje się leki obkurczające śluzówkę nosa, których dłuższe stosowanie może ją trwale uszkodzić oraz powodować uzależnienie.
Przy średnim i ciężkim stopniu zaawansowania choroby najlepsze efekty daje leczenie za pomocą aparatu CPAP (Continous Positive Airway Pressure). Wspomaga on oddychanie poprzez utrzymywanie stałego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych zapobiegającego wiotczeniu mięśni gardło-nosa. Powietrze z aparatu jest dostarczane za pomocą specjalnej maski (może ona mieć różną postać – zakładaną tylko na nos, tylko na usta lub na oba) – spanie w niej wymaga pewnego przyzwyczajenia. Na początku może też przeszkadzać dźwięk wydawany przez aparat, ale również do niego można się przyzwyczaić. Aparat CPAP zapewnia stałą drożność dróg oddechowych podczas snu i właściwie całkowicie likwiduje obturacyjny bezdech senny, o ile nie wynikał on z wad anatomicznych. Trzeba jednak mieć świadomość, że należy go używać przez długi czas, często do końca życia.
U osób z wadami anatomicznymi lub nietolerujących leczenia CPAP, a cierpiących na lekki lub umiarkowanie ciężki OBS można stosować specjalne aparaty ortodontyczne zakładane na noc. Pozwalają one na nieznaczne wysunięcie żuchwy względem górnej szczęki, zapewniając napięcie mięśni gardła w trakcie snu i swobodny przepływ powietrza przez drogi oddechowe. Osoby z poważnymi wadami anatomicznymi mogą też zostać skierowane na zabieg chirurgiczny.
Istnieją też inne metody leczenia bezdechu, np. za pomocą aparatów wytwarzających podciśnienie w jamie ustnej i dodatnie ciśnienie w jamie nosowej czy stymulujących nerw podjęzykowy. Odpowiednią dla danego przypadku metodę leczenia dobierze lekarz specjalista laryngolog.
Bezdech senny – podsumowanie
W Polsce bezdech w czasie snu dotyka ok. 11,2% populacji mężczyzn i 3,4% kobiet. Dolegliwość ta występuje głównie u osób dorosłych, zwłaszcza po 40. roku życia – szacuje się, że cierpi na nią nawet ponad 1/4 mężczyzn w tej grupie wiekowej. Bezdech senny nie jest łatwy do zdiagnozowania ze względu na nieswoistość większości objawów – jedyną pewną metodą jest całonocne badanie zwane polisomnografią. Po stwierdzeniu tej choroby i ocenie stopnia jej zaawansowania lekarz specjalista przepisze pacjentowi odpowiednią metodę leczenia. W przypadkach średnio ciężkich i ciężkich będzie to najczęściej terapia CPAP.
Zobacz też:
- Bezdech senny – co to jest, jak leczyć, ile kosztuje leczenie?
- Afobam – jakie jest zastosowanie leku?
- Relanium – zastosowanie, dawkowanie, działania niepożądane. Czy niezbędna jest recepta? W jakim celu zażywa się Relanium? Czy można podawać dzieciom?
- Zapalenie tchawicy – jak leczyć tę groźną chorobę górnych dróg oddechowych?
- Układ oddechowy człowieka — budowa, funkcje, najczęstsze choroby
- Scyntygrafia – co to za badanie? Gdzie można je wykonać?
- Skuteczne sposoby na niskie ciśnienie, czyli jak podwyższyć ciśnienie krwi?
- Badanie neurologiczne – jak wygląda wizyta u lekarza neurologa i na czym polega badanie?
